S. Cios, J. Grudniewska, A. Witkowski, J. Kotusz, 2018 - Lipień - Wyd. IRS, s. 220, oprawa miękka
...Przedstawiona do recenzji praca stanowi swoiste kompendium wiedzy o lipieniu Thymallus thymallus (Linnaeus, 1758), czyli jednym z najcenniejszych przedstawicieli rodzimej reofilnej ichtiofauny, zaliczanym do stenotopowych, zimnolubnych łososiowatych. Generalnie, jest to udana próba kompleksowego udokumentowania różnorodnych aspektów z zakresu systematyki, biologii, metod chowu i hodowli, czy wreszcie zagadnień związanych ze zrównoważonym zarządzaniem populacjami tego gatunku, w obrębie jego naturalnego występowania. Praca zasługuje na słowa uznania także z powodu szczegółowego omówienia problematyki zależności o charakterze populacyjnym i siedliskowym między współbytującymi z lipieniem gatunkami ryb łososiowatych (pstrągiem potokowym, łososiem), karpiowatych (kleniem, brzaną itp.) czy drapieżnym szczupakiem. Autorzy w rzetelny sposób przedstawili informacje o charakterze historycznym, opublikowane często w mało znanych, trudno dostępnych wydawnictwach hydrobiologiczno-ichtiologicznych i skonfrontowali je z wynikami swoich własnych badań oraz obserwacji czy doświadczeń terenowych. Mnogość aspektów biologicznych i środowiskowych poruszonych w monografii, wzbogaconych o kwestie kulturoznawcze, ekonomiczne i socjologiczne sprawia, że opracowanie to należy ocenić pozytywnie. Dodatkowym atutem monografii jest też fakt, iż informacje w niej ujęte mają zarówno charakter poznawczy jak i aplikacyjny. Ma to ogromne znaczenie, zwłaszcza w kontekście aktualnie prowadzonych prac ukierunkowanych na tworzenie stad tarłowych lipienia oraz produkcji na ich bazie materiału zarybieniowego [z recenzji wydawniczej książki].
...Wyraźny wzrost zainteresowania lipieniem w ostatnim okresie wynika również z ogromnego znaczenia tej ryby dla wędkarstwa. Dotyczy to nie tylko Polski, gdzie lipień jest najważniejszym gatunkiem dla wędkarzy muchowych, ale także wielu innych krajów w Europie i Ameryce Północnej, w których połów ryb łososiowatych na sztuczną muszkę staje się coraz bardziej popularną formą wypoczynku i coraz ważniejszym elementem ekonomicznym turystyki wędkarskiej.
Lipieniem, podobnie jak i wielu innymi gatunkami ryb, współcześnie zajmują się nie tylko wędkarze, ichtiolodzy, zarządcy wód i genetycy. Rozwój nauki sprawia, że ryby mają coraz większe znaczenie w szerokim spektrum badań, np. historycznych, archeologicznych, kulturoznawczych, filologicznych, ekonomicznych i socjologicznych. Z tego powodu w książce odniesiono się do wielu aspektów poznania lipieni, w celu podsumowania dotychczasowego stanu wiedzy o tej rybie i jej przybliżenia szerszemu gronu Czytelników.
Przedstawione w monografii informacje w dużej mierze oparte są na wynikach własnych badań autorów, prowadzonych w Polsce i za granicą. Szeroko uwzględnione zostały również dane z literatury krajowej i zagranicznej, dotyczące także innych gatunków lipieni. Wynika to z kilku powodów. Po pierwsze, coraz liczniej polscy wędkarze udają się na zagraniczne łowiska dla połowu lipieni. Po drugie, biologia lipieni w innych regionach Europy nieco się różni od tych w Polsce. W szczególności dotyczy to populacji w północnej części kontynentu. Po trzecie, szereg badań, zwłaszcza z USA i Kanady, w istotny sposób uzupełnia te z Europy, pozwalając lepiej poznać wiele aspektów biologii lipieni oraz zarządzania populacjami tego gatunku. [ze Wstępu]
Spis treści
Wstęp
Rozdział 1. Ewolucja, systematyka, rozsiedlenie i nazewnictwo lipieni
Ewolucja
Systematyka
Rozsiedlenie w Polsce
Rozsiedlenie w Europie
Nazewnictwo
Rozdział 2. Informacje historyczne dotyczące lipienia w Europie
Rozdział 3. Rozród lipieni
Dymorfizm płciowy
Wysypka tarłowa
Dojrzewanie płciowe
Płodność
Rozwój gonad w cyklu rocznym
Morfologia jaj i plemników
Tarliska
Tarło
Rozwój zarodkowy i pozazarodkowy
Warunki środowiska a rozwój
Rozdział 4. Siedlisko i migracje
Agresja u lipienia
Siedliska lipieni w rzekach
Krainy rybne z lipieniem
Lipienie w jeziorach i wodach morskich
Wędrówki lipieni
Rozdział 5. Wiek, wzrost i biomasa lipieni
Długość życia
Określenie wieku i tempa wzrostu
Tempo wzrostu
Największe lipienie
Biomasa lipieni
Kondycja lipieni
Rozdział 6. Biotechnika hodowli
Rys historyczny
Pozyskiwanie i transport tarlaków
Pozyskiwanie i zapłodnienie ikry
Inkubacja ikry
Opieka w okresie larwalnym
Wychów narybku
Przewóz materiału zarybieniowego
Zarybianie
Rozdział 7. Pokarm i żerowanie
Zmiana pokarmu wraz ze wzrostem ryb
Żerowanie w toni i powierzchniowe
Pokarm autochtoniczny i allochtoniczny
Zmiany dobowe i sezonowe w żerowaniu
Pasywna i aktywna strategia żerowania
Konkurencja pokarmowa między pstrągiem i lipieniem
Kwestia korzystnego pokarmu
Obecność nietypowych i niestrawialnych elementów w żołądkach lipieni
Wykorzystanie zawartości żołądków lipieni do badań entomologicznych
Rozdział 8. Choroby i pasożyty lipieni
Choroby wirusowe
Choroby bakteryjne
Choroby grzybicze
Choroby pasożytnicze
Choroby środowiskowe
Zaburzenia w rozrodzie
Lista pasożytów lipieni
Rozdział 9. Presja drapieżników na lipienia
Szczupak (Esox lucius)
Wydra (Lutra lutra)
Kormoran (Phalacrocorax carbo)
Rozdział 10. Połów i znaczenie gospodarcze
Lipień jako ryba wędkarska i połów metodami haczykowymi
Wielkość połowów wędkarskich lipienia
Połów lipienia metodami niewędkarskimi i w celach gospodarczych
Rozdział 11. Ochrona lipienia i zarządzanie łowiskami
Główne zagrożenia dla lipienia
Ewolucja okresu i wymiaru ochronnego oraz limitu połowu w Polsce
Kwestia wypuszczania złowionych ryb (C&R)
Śmiertelność wypuszczanych ryb
Kwestia odłowów „odchwaszczających” w Wielkiej Brytanii
Rozdział 12. Memorabilia thymallica
Lipień w kolekcjach muzealnych
Nazwy naukowe innych organizmów pochodne od lipienia
Lipień na walorach pocztowych i wędkarskich
Rozdział 13. Wartość użytkowa
Przechowywanie złowionych lipieni
Wybrane potrawy z lipieni według receptur autorów
Inne sposoby wykorzystania lipienia
Rozdział 14. Podziękowania
Rozdział 15. Literatura
Rozdział 16. Indeks