Ochrona zdrowia tarlaków ryb łososiowatych – nowe możliwości
Andrzej K. Siwicki1, Joanna Grudniewska2, Elżbieta Terech-Majewska3, Stefan Dobosz2, Edward Głąbski1, Elżbieta Majewicz-Zbikowska1
1Zakład Patologii i Immunologii Ryb IRS Żabieniec
2Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych IRS Rutki
3Katedra Epizootiologii, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Doskonalenie metod podchowu oraz intensyfikacja produkcji ryb łososiowatych stworzyła nowe zagrożenia dotyczące stanu zdrowotnego ryb. Pojawiają się nowe oraz nasilają się już znane jednostki chorobowe, które w intensywnych systemach chowu materiału zarybieniowego czy ryby towarowej powodują znaczące straty ekonomiczne. Równocześnie narastająca lekooporność bakterii chorobotwórczych dla ryb w znaczący sposób ogranicza możliwości skutecznej, ukierunkowanej terapii. Obserwowany znaczący postęp w zakresie profilaktyki, a szczególnie immunoprofilaktyki nieswoistej i swoistej (nowe szczepionki) dotyczy w szczególności okresu podchowu młodocianych form oraz intensywnego tuczu ryby towarowej. Natomiast nie obserwuje się znaczącego postępu w zakresie ochrony zdrowia tarlaków ryb łososiowatych. Szczególnie istotny jest fakt, że nie ma ukierunkowanych badań mających na celu poprawienie stanu kondycyjnego tarlaków po tarle. W tym względzie istnieje konieczność propagowania specjalnych diet pokarmowych, zawierających zwiększone poziomy witamin i mikroelementów, dla samic w okresie pierwszych 8 tygodni po tarle.
Tarlaki są najistotniejszym elementem sukcesu w hodowli ryb łososiowatych. Są przez wiele lat trzymane w gospodarstwie i każdego roku poddawane wielu manipulacjom, których celem jest uzyskanie jak najlepszego potomstwa. Stan zdrowotny samic i samców ma więc bezpośredni wpływ na stan kondycyjny i zdrowotny potomstwa. Badania prowadzone w Zakładzie Patologii i Immunologii IRS we współpracy z ośrodkami naukowymi z Francji i Japonii na tarlakach pstrąga tęczowego w okresie okołotarłowym jednoznacznie wykazały, że stan zdrowotny oraz poziom odporności nieswoistej i przeciwzakaźnej samców i samic ma decydujący wpływ na jakość i zapłodnienie ikry oraz stan kondycyjny i zdrowotny larw i narybku w pierwszych tygodniach podchowu. Wykazano również, że istnieje znaczące zróżnicowanie stanu kondycyjnego i wydolności układu odpornościowego u tarlaków pochodzących z różnych hodowli. Dotyczy to nie tylko sytuacji epizootycznej, lecz również warunków wodnych czy systemów hodowli i utrzymywania tarlaków. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że samce wykazują większą wrażliwość na działanie czynników stresowych w okresie tarłowym niż samice. Badania jednoznacznie wykazały, że u samców po tarle obserwowano znacznie głębsze zaburzenia w podstawowych procesach warunkujących szybką odnowę. Dotyczyło to szczególnie zaburzeń w mechanizmach warunkujących prawidłową obronę organizmu przed czynnikami patogennymi. Stwierdzono u samców znaczne obniżenie nieswoistych komórkowych i humoralnych mechanizmów obronnych, co predysponuje do rozwoju infekcji wywołanych przez wirusy, bakterie czy grzyby.