Znakowania młodocianego sandacza (Sander lucioperca (L.)) znaczkami PIT – wstępne wyniki
Marek Hopko, Konrad Partyka, Agata Kowalska, Zdzisław Zakęś
Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Znakowanie ryb jest ważnym narzędziem stosowanym zarówno w badaniach naukowych, jak i pracach hodowlanych. Możliwość dokładnej identyfikacji poszczególnych osobników w danej populacji/stadzie staje się kluczowa m.in. w trakcie selekcji i doboru tarlaków. W zależności od potrzeb i możliwości wykorzystywanych jest wiele różnych metod znakowania ryb, m.in: przycięcie/wycięcie fragmentu płetw, płytek kostnych, barwienie, umieszczenie znaczków zewnętrznych lub wewnętrznych w skórze, mięśniach, jamie ciała, wymrażanie znaków ciekłym azotem lub wypalanie.
Na przestrzeni ostatnich lat, coraz większą popularność zdobywa metoda znakowania pasywnymi, zintegrowanymi transponderami (passive, integrated transponder), zwanymi znaczkami PIT. W zależności od modelu i producenta, znaczek PIT ma budowę szklanego lub syntetycznego, szczelnie zamkniętego cylindra o długości zaczynającej się już od kilku mm i średnicy ok. 1 mm. Umieszczony w nim obwód scalony z minianteną, pod wpływem pola magnetycznego, wysyła przypisany do każdego znaczka indywidualny impuls. Tak wyemitowany sygnał, przechodząc przez układ odbiorczy czytnika, zostaje przetworzony i wyświetlony w postaci niepowtarzalnego alfanumerycznego kodu (fot. 1). Znaczki PIT nie posiadają wewnętrznego źródła zasilania, przez co teoretyczny czas ich działania jest nieograniczony (Dębowski i in. 1998).
Znakowanie polega na umieszczeniu znaczka w ciele ryby, za pomocą specjalnego aplikatora. Miejsce umieszczenia znaczka jest charakterystyczne dla danego gatunku. W przypadku ryb jesiotrowatych znaczek lokalizowany jest pod pierwszą lub drugą płytką grzbietową, z lewej strony ciała. Z kolei u sumów najlepszym miejscem są mięśnie grzbietowe, tuż za płetwą grzbietową. Ryby łososiowate znakowane są w części brzusznej, bliższej głowy. Natomiast u tarlaków sandacza znaczek wprowadzany jest do jamy ciała, w okolicach płetwy piersiowej (Wunderlich i in. 2007). Zabieg ten należy wykonywać z wielką ostrożnością i wyczuciem, tak by nie dopuścić np. do uszkodzeń narządów wewnętrznych. Należy też pamiętać o przestrzeganiu zasad sterylności w czasie znakowania ryb.
Znakowanie znaczkami PIT ma jednak pewne ograniczenia. Może nim być np. wielkość ryb. W przypadku osobników dużych, np. tarlaków suma, sandacza, okonia, ryb jesiotrowatych, zazwyczaj nie notuje się strat w trakcie i po znakowaniu (Wunderlich i in. 2007). Natomiast wpływ znaczka na wzrost, kondycję i stan zdrowotny juwenalnych stadiów ryb może być już istotniejszy. Zjawisko takie zaobserwowano np. u juwenalnej siei jeziorowej (Wunderlich mat. niepubl.). Przed przystąpieniem do znakowania ryb o niewielkich rozmiarach ciała, należałoby więc dla każdego gatunku doświadczalnie ustalić minimalną, graniczną wielkość osobniczą, dla której wpływ znakowania będzie nieistotny. Nie wpłynie na wzrost ryb, ich behawior i przeżywalność.
Celem przedstawianych, pilotowych badań było określenie wpływu wielkości juwenalnego sandacza (trzy grupy wielkości) na wzrost, kondycję, przeżywalność ryb i retencję znaczków.