O tym warto pamiętać
Krzysztof Goryczko, Joanna Grudniewska
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
AOstatnie lata oprócz światowego kryzysu i spadku produkcji pstrąga to także spore wyrwy w gronie hodowców i animatorów rozwoju branży, takich jak profesor Tadeusz Backiel czy doktor Konstanty Bortkiewicz. Wraz z ludźmi, jeśli nie pozostawili spisanych wspomnień, najczęściej bezpowrotnie odchodzi wiedza o życiu otoczenia, a także ich samych. Sądzimy, że warto znać i pamiętać o dokonaniach naszych zarówno odległych w czasie poprzedników i nauczycieli, jak i nieobecnych już kolegów i mistrzów. Stąd też niniejsza próba zebrania znanych nam faktów dotyczących początków, a nawet korzeni polskiego pstrągarstwa, aż po umownie przyjęte jako znak zaistnienia w pełni profesjonalnej branży, przekroczenie poziomu produkcji 2000 ton w 1986 roku.
Początki hodowli ryb łososiowatych na ziemiach dzisiejszej Polski najprawdopodobniej miały miejsce na przełomie pierwszej i drugiej połowy XIX wieku i były ukierunkowane na produkcję materiału zarybieniowego cenionych przez rybaków gatunków czy populacji. Wydaje się, iż w wielu przypadkach animatorami tych działań byli amatorzy przyrodnicy i wędkarze. I tak w zaborze austriackim lekarz dr Radziewoński już w 1850 r. zbudował w Dubiu koło Krakowa wylęgarnię na 200 tys. ziaren ikry i stawki o łącznej powierzchni 1 ha, zasilane wodą potoku Szklarka. Do roku 1887 powstały jeszcze wylęgarnie Lipowa, Złatna, Rycerka i Wisła oraz Złoty Potok (Kołder 1948). Jako datę powstania wylęgarni w Złotym Potoku podaje Olga Matlak 1864 rok (Matlak 1960), choć Jerzy Śliwiński (informacja ustna) stwierdza: „Według mnie to raczej czas budowy stawów na zlecenie hrabiego Raczyńskiego, według planów i założeń produkcyjnych Michała Girdwoynia w roku 1881. W planach tych, których kopię posiadam, brak jest informacji kiedy pstrąg tęczowy miałby trafić do Potoku. Według informacji internetowych sprowadzono tam ze Stanów Zjednoczonych w roku 1881 pierwszą partię ikry pstrąga tęczowego i rozpoczęto jego produkcję”. Na stronie internetowej gminy Janów (http://janow.pl/index.phpj) czytamy: „W 1881 roku przypłynęła statkiem z Ameryki pierwsza zalęgowa partia ikry pstrąga tęczowego. Ikra znajdowała się w wilgotnym mchu obłożonym lodem, zapakowanym w papier w drewnianych skrzyniach. Transport eskortował senator Stanów Zjednoczonych Ameryki, na cześć którego Raczyński zmienił nazwę jednego ze stawów w dolinie Wiercicy: ze Stawu Gorzkich Łez na Amerykan. W wylęgarni w Złotym Potoku w obecności ówczesnego ministra rolnictwa i zaproszonych przez Raczyńskiego gości nastąpiło zapłodnienie ikry i wkrótce pierwszy wylęg. Bardzo szybko rozszerzono hodowlę i w poszczególnych stawach hodowano pstrąga strumieniowego, jeziorowego i tęczowego oraz łososia kalifornijskiego. Oprócz tego hodowano węgorze, karpie polskie i królewskie oraz liny i brzany. Ikrę pstrąga tęczowego hrabia Raczyński eksportował z powodzeniem do powstających gospodarstw rybackich w całej Europie, między innymi do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, Królestwa Szwecji, Królestwa Danii i Królestwa Holandii. W tym celu powstała lodziarnia, w której gromadzono lód z okresu zimowego. Ze Złotego Potoku królewska ryba – pstrąg rozprzestrzeniła się i podbiła stoły na całym kontynencie.” [...]