Ekonomiczna efektywność zarybień jezior użytkowanych przez Gospodarstwo Rybackie Szwaderki Sp. z o.o.
Maciej Mickiewicz
Zakład Bioekonomiki Rybactwa, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Gospodarstwo Rybackie Szwaderki Sp. z o.o. prowadzi gospodarkę rybacką między innymi na 83 jeziorach o łącznej powierzchni wynoszącej około 5600ha, położonych na terenie Pojezierza Olsztyńskiego. Typ jeziorowej gospodarki rybackiej, jaką prowadzi Gospodarstwo Szwaderki, określany jest jako gospodarka rybacko-wędkarska, tzn. taka gospodarka, w której produkcyjne możliwości wód realizowane są zarówno poprzez odłowy ryb prowadzone za pomocą narzędzi rybackich, jak i poprzez dopuszczenie w szerokim zakresie do prowadzenia amatorskich połowów ryb, czyli wędkarstwa (Wołos i Falkowski 2006).
Cel opracowania to oszacowanie na podstawie analiz wartości ryb odłowionych za pomocą narzędzi rybackich oraz wartości materiału zarybieniowego wprowadzonego do jezior, ekonomicznej efektywności zarybień przeprowadzanych przez Gospodarstwo Szwaderki. Oszacowana ekonomiczna efektywność zarybień jezior użytkowanych rybacko przez Gospodarstwo Szwaderki pozwala wstępnie określić, w jakie gatunki ryb i ich materiał zarybieniowy najlepiej jest inwestować środki finansowe przeznaczane na zarybienia, mając na uwadze gospodarczy odłów rybacki tych gatunków. Ponadto w opracowaniu porównano ekonomiczną efektywność zarybień jezior użytkowanych przez Gospodarstwo Szwaderki z ekonomiczną efektywnością zarybień jezior w Polsce (Mickiewicz 2010a).
Opracowanie oparto na następujących grupach materiałów oraz danych literaturowych:
Informacje na temat hurtowych cen jeziorowych ryb towarowych oraz najważniejszych form materiału zarybieniowego stosowanych przez jeziorowe gospodarstwa rybackie w 2005 roku (Mickiewicz 2010a).
Informacje na temat wielkości i struktury gatunkowej odłowów rybackich jeziorowych ryb towarowych z lat 2000-2009 uzyskane w Gospodarstwie Szwaderki.
Informacje na temat ilości i rodzaju materiału zarybieniowego najważniejszych gatunków ryb wprowadzonego do jezior w latach 2000-2009 uzyskane w Gospodarstwie Szwaderki.
Opracowanie wykonano przy zastosowaniu następujących metod obliczeń:
Średnie ceny hurtowe ryb oraz średnie ceny najważniejszych form materiału zarybieniowego stosowane przez jeziorowe gospodarstwa rybackie w 2005 roku wyliczono przy zastosowaniu średniej arytmetycznej, przy czym dzielnikiem była liczba gospodarstw rybackich, które podały stosowaną cenę danej formy materiału zarybieniowego danego gatunku i/lub cenę hurtową ryb towarowych danego gatunku (Mickiewicz 2010a). W analizach zastosowano średnie ceny hurtowe ryb oraz średnie ceny najważniejszych form materiału zarybieniowego stosowane przez jeziorowe gospodarstwa rybackie w Polsce, a nie w Gospodarstwie Szwaderki, ze względu na potrzebę uzyskania porównywalności efektywności zarybień w obu grupach jezior.
W analizie danych o gospodarce rybackiej prowadzonej przez Gospodarstwo Szwaderki wykorzystano wartości finansowe (zł) odłowów i zarybień, wyliczone na podstawie wcześniej obliczonych średnich cen hurtowych ryb towarowych poszczególnych gatunków oraz średnich cen poszczególnych form materiału zarybieniowego stosowanych przez jeziorowe gospodarstwa rybackie w 2005 roku. Otrzymane wartości finansowe analizowano w odniesieniu do powierzchni badanych jezior (5599 ha) jako wskaźnik (zł/ha).
Analizie efektywności zarybień poddano jedynie najważniejsze gatunki, które były przedmiotem gospodarki zarybieniowej w badanym okresie 2000-2009. Były to:
węgorz Anguilla anguilla (L.),
sieja Coregonus lavaretus (L.),
sielawa Coregonus albula (L.),
szczupak Esox lucius L.,
sandacz Sander lucioperca (L.),
lin Tinca tinca (L.),
karaś pospolity Carassius carassius (L.) i karaś srebrzysty Carassius auratus gibelio Bloch. łącznie,
tołpyga pstra Aristichthys nobilis Rich. i tołpyga biała Hypophthalmichthys molitrix Val. łącznie.
Znając roczne w latach 2000-2009 wartości odłowów rybackich oraz wartości zarybień, obliczono dla poszczególnych lat wskaźnik ekonomicznej wartości zarybień – wartość (zł/ha) odłowu ryb danego gatunku przypadającą na 1 zł/ha wartości zarybienia tym gatunkiem w danym roku. Następnie dla badanego okresu 2000-2009 obliczono średni roczny wskaźnik ekonomicznej efektywności zarybień. Dla obliczonych dla każdego badanego gatunku średnich rocznych ekonomicznych współczynników efektywności zarybień scharakteryzowano też ich podstawowe miary statystyczne – odchylenie standardowe (SD) oraz współczynnik zmienności (V%).
Wskaźniki ekonomicznej efektywności zarybień dla badanych gatunków obliczone dla gospodarki rybackiej prowadzonej w Gospodarstwie Szwaderki porównano z obliczonymi przy zastosowaniu tej samej metodyki wskaźnikami dotyczącymi jeziorowej gospodarki rybackiej prowadzonej w jeziorach polskich w latach 1995-2007 (Mickiewicz 2010a).