Funkcje pozaprodukcyjne stawów rybnych i próba ich ekonomicznej wyceny
Konrad Turkowski1, Andrzej Lirski2
1Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
2Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
W Prawie wodnym stawy określa się jako urządzenia wodne, a ziemne stawy rybne jako urządzenia melioracji wodnych szczegółowych. W branżowym nazewnictwie rybackim staw to sztuczny zbiornik wodny przeznaczony do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, wyposażony w urządzenia hydrotechniczne. Staw jako zbiornik naturalny występuje jedynie w klasyfikacji hydrologicznej wód.
Stawy sztuczne dzieli się na sypane i kopane, a ze względu na rodzaj użytego materiału wyróżnia się stawy ziemne, betonowe, mieszane i inne (Trzebiatowski 1998). Stawy sypane, ziemne powstają w wyniku odgradzania groblami naturalnych obniżeń terenowych. Służą one najczęściej do chowu ryb karpiowatych i stąd określa się je również jako stawy karpiowe, w odróżnieniu od stawów pstrągowych, które najczęściej są kopane i wykonane z betonu.
Ze względu na lokalizację i pełnioną funkcję wyróżnia się stawy:
młyńskie, czyli sztuczne zbiorniki wód powierzchniowych pochodzenia rzecznego, często przepływowe o wydłużonym kształcie, powierzchni od 0,5 do kilku ha, wyposażone w urządzenia do regulacji przepływu i spuszczania wody,
podwórzowe, małe i płytkie zbiorniki wody stojącej, najczęściej tworzone w naturalnych zagłębieniach terenu, rzadziej kopane, zasilane zwykle wodą opadową, położone pomiędzy budynkami gospodarstwa rolnego. Służą one przede wszystkim do chowu kaczek i gęsi, jak również pełnią funkcję zbiorników przeciwpożarowych,
wiejskie, naturalne, płytkie i niewielkie zbiorniki zasilane najczęściej wodą opadową, rzadziej dopływającymi ciekami, które poza funkcjami stawów podwórzowych służą także do pojenia bydła,
parkowe, niewielkie zbiorniki naturalne bądź sztuczne o różnej głębokości, zasilane wodami źródlanymi lub z małych cieków. Często stanowią ważny element architektury parku. Stawy te mogą być obsadzane rybami dekoracyjnymi, takimi jak: złoty karaś, jaź (orfa), kolorowy karp (koi), pstrąg tęczowy, ale najczęściej żyją w nich karasie.
Stawy cechuje różna wielkość, od kilku do kilkuset hektarów. Dużymi powierzchniami charakteryzują się profesjonalne gospodarstwa, najczęściej tworzące kompleksy stawowe, złożone ze stawów o różnych kategoriach produkcyjnych, takich jak: stawy towarowe, kroczkowe, przesadki itd. Na terenach wiejskich występują też niewielkie zbiorniki wodne, których powierzchnia często nie przekracza kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Nie mają one większego znaczenia w produkcji ryb, natomiast pełnią różne funkcje w gospodarstwie rolnym.