Założenia i główne zadania „Planu gospodarowania zasobami węgorza w Polsce”
Stanisław Robak1, Tomasz Nermer2
1Zakład ichtiologii, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Morski Instytut Rybacki - PIB w Gdyni
Inicjowanie prac nad przygotowaniem ogólnoświatowego programu ochrony węgorza europejskiego przypada na początek obecnego stulecia. Impulsem do podjęcia szerzej zakrojonych działań ochronnych był drastyczny spadek wskaźnika rekrutacji tego gatunku, który w ostatnim okresie osiągnął wielkość 1%. Wpłynęło to znacząco na gospodarkę rybacką w krajach takich jak Francja, Hiszpania i Anglia, w których odnotowano spadek zainteresowania połowami i dystrybucją „białego złota”, jak tamtejsi rybacy nazywają węgorza szklistego. Na dowód dużego znaczenia narybku szklistego w życiu społeczności nadmorskich obszarów Zatoki Biskajskiej francuscy jubilerzy wykonują biżuterię z białego złota w kształcie węgorza szklistego (fot. 1).
Po długich międzynarodowych konsultacjach, 18 września 2007 roku Rada Europy (WE) opublikowała rozporządzenie nr 1100/2007 ustanawiające środki służące odbudowie zasobów węgorza europejskiego. Dokument ten zobowiązał kraje członkowskie Unii Europejskiej do przygotowania krajowych planów gospodarowania posiadanymi zasobami węgorza oraz stworzenia warunków do odtworzenia jego populacji do stanu z indywidualnie wybranego przez każde państwo okresu referencyjnego. W Polsce przygotowanie założeń planu powierzono Instytutowi Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie oraz Morskiemu Instytutowi Rybackiemu w Gdyni. Plan został sporządzony na podstawie danych archiwalnych oraz równolegle prowadzonych badań naukowych. Gotowy dokument przesłano w grudniu 2008 roku do Komisji Rybołówstwa PE w celu jego zatwierdzenia. Po ocenie dokonanej przez grupę specjalistów z Międzynarodowej Rady Badań Morza, w dniu 6 stycznia 2010 r. Komisja Europejska zatwierdziła polski plan i tym samym zobowiązała rząd RP do wdrażania jego założeń. Organem administracji państwowej odpowiedzialnym za realizację założeń „Planu gospodarowania zasobami węgorza w Polsce” (PGZWP) jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wraz ze złożeniem Planu w KE, Polska zobowiązała się do szeregu działań zmierzających do odtworzenia stanu populacji węgorza z lat 60. i 70. ubiegłego stulecia przyjętych jako okres referencyjny. Ogólne założenie Planu zakłada uwolnienie 40% liczby osobników populacji, która ukształtowałaby się w sposób naturalny w okresie referencyjnym, w warunkach braku oddziaływania czynników antropogennych (zarybienia, odłowowy profesjonalne i amatorskie, przegradzanie szlaków migracji, kłusownictwo itp.). W celu osiągnięcia założonego spływu węgorzy należy przedsięwziąć odpowiednio zaplanowane działania oraz spełnić kilka niezbędnych warunków dotyczących prowadzenia gospodarki rybackiej. Oceniono, że celem jest uwolnienie z dorzecza Wisły 841000 szt., a z dorzecza Odry 1009000 szt. węgorzy srebrzystych, co przy średniej masie 1 sztuki wynoszącej 500 g stanowi 925 ton węgorzy. Założony cel powinien zostać osiągnięty sukcesywnie do 2060 roku, poprzez wdrażanie zaplanowanych działań.