Rozród sterleta Acipenser ruthenus w gospodarstwie Ishkhan na Ukrainie – wstęp do odbudowy zagrożonej wyginięciem dniestrzańskiej populacji
Ryszard Kolman1, Maja Prusińska1, Grzegorz Wiszniewski1, Arkadiusz Duda1, Levon Terteryan2, Igor Hrytsynyak3, Bogusław Zdanowski1
1Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Gospodarstwo Rybackie „Ishkhan” – Instytut Gospodarki Rybackiej Ukr. AAN
3Instytut Gospodarki Rybackiej Ukr. AAN w Kijowie
Sterlet należy do najcenniejszych przedstawicieli ryb jesiotrowatych zarówno pod względem gospodarczym, jak i ekologicznym. Jest jednym z nielicznych wśród jesiotrów przedstawicielem jednośrodowiskowych ryb, tworzących izolowane populacje przemieszczające się w obrębie rzeki z miejsc żerowisk na tarliska, usytuowane zazwyczaj w górnym jej odcinku lub dopływach. Sterlet jeszcze na początku XX wieku występował w Bugu, do którego prawdopodobnie przeniknął z dorzecza Dniestru (Wilkosz 1904). Obecnie tego jesiotra w Bugu już dawno nie ma, a populacja sterleta dorzecza Dniestru, podobnie jak większości pozostałych ryb jesiotrowatych, jest obecnie skrajnie zagrożona wyginięciem (Hrytsynyak 2011). Przeprowadzone porównawcze badania genetyczne wykazały, że populacja sterletów z Dniestru różni się istotnie od pozostałych i w związku z tym jej utrata spowodowałaby istotne zmniejszenie bioróżnorodności ichtiofauny nie tylko w skali jednego systemu rzecznego (Fopp i in. 2008). Dlatego też celowe jest rozpoczęcie prac badawczych nad zachowaniem puli genowej tych ryb w warunkach akwakultury, co umożliwi w przyszłości zwiększenie liczebności ich istniejących populacji oraz odtworzenie utraconych.
Plany wspólnych prac związanych z restytucją dniestrzańskiej populacji jesiotra zrodziły się w 2006 roku, kiedy to została zawarta umowa o wieloletniej współpracy pomiędzy Instytutem Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie a Instytutem Gospodarki Rybackiej Ukr. AAN w Kijowie. Niestety brak środków finansowych na realizację wspólnego projektu uniemożliwił rozpoczęcie prac. Powrót do tych planów umożliwiły fundusze uzyskane z programu „Pomoc Rozwojowa 2012” finansowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP na realizację projektu „Biotechnologie produkcji materiału zarybieniowego ginących populacji ryb jesiotrowatych na Ukrainie”. Projekt ma charakter pilotażowy, a jego beneficjentami są pracownicy farm rybackich na Ukrainie – przyszli producenci materiału zarybieniowego ryb jesiotrowatych, w tym i sterleta. Głównymi realizatorami programu z polskiej strony są pracownicy Zakładu Ichtiologii Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie oraz oddziału lwowskiego Instytutu Gospodarki Rybackiej Ukr. AAN w Kijowie. Oczywiście realizacja projektu nie byłaby możliwa bez pełnej akceptacji i zaangażowania organizacyjnego dyrekcji obu Instytutów. Prace przygotowawcze przed przystąpieniem do projektu dotyczyły, po stronie ukraińskiej, wyboru miejsca realizacji prac hodowlanych, zgromadzenia tam stada tarlaków, akceptacji harmonogramu prac i przygotowania potencjalnych beneficjentów projektu. Natomiast zadania wstępnego etapu polskiej strony to opracowanie założeń projektu i harmonogramu jego realizacji, przygotowanie niezbędnej bazy eksperymentalnej i materiałowej, przeprowadzenie uzgodnień z podwykonawcą części szkoleniowej projektu Zakładem Ichtiobiologii i Rybactwa SGGW w Warszawie.
Strona ukraińska zaproponowała, aby rozród sterleta, a następnie podchów wylęgu i narybku przeprowadzić w gospodarstwie rybackim „Ishkhan” położonym nad brzegiem rzeki Czeremoszy w miejscowości Baniliv, w obwodzie czerniowickim, na Ukrainie Zachodniej. Właścicielem gospodarstwa jest Levon Terteryan – współautor niniejszego artykułu, który jednocześnie jest pracownikiem IGR w Kijowie, a jego gospodarstwo ma status oddziału terenowego kijowskiego instytutu. Gospodarstwo specjalizuje się w hodowli ryb łososiowatych. Sprzyja temu dostęp do wysokiej jakości wody źródlanej, której temperatura latem nie przekracza 16-18°C, a zimą nie spada poniżej 5°C. Urządzenia hodowlane to kompleks basenów betonowych o łącznej powierzchni lustra wody 5600 m2, wylęgarnia oraz podchowalnia wyposażona w baseny betonowe o powierzchni dna ok. 4 m2 i podobnej wielkości baseny podchowowe. Na części stawów są zainstalowane aerlifty i urządzenia do uzdatniania wody, co umożliwia zwiększenie produkcji rybackiej przy ograniczonym do 50 l s-1 poborze wody.