Pierwsze wyniki współpracy regionalnej w zakresie restytucji jesiotra bałtyckiego Acipenser oxyrichus oxyrinchus
Ryszard Kolman1, Aleksey Gushchin2, Valdas Gečys3, Andrej Pilinkovskij3,
Igor Lysanskiy2
1Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Instytut Oceanologii Ros. AN w Kaliningradzie
3Służba Rybacka przy Ministerstwie Rolnictwa Rep. Litwy w Wilnie
Populacja jesiotra bałtyckiego Acipenser oxyrinchus oxyrinchus najdłużej utrzymywała się w południowej części Bałtyku, a jej bazę tarłową stanowiły dopływy Wisły, Pregoły i Niemna (Wałecki 1864, Kulmatycki 1933, Virvickas 2005). Z tego względu szczególnego znaczenia nabiera trójstronna współpraca dotycząca restytucji jesiotra bałtyckiego pomiędzy Litwą, obwodem kaliningradzkim i województwem warmińsko-mazurskim, ponieważ terytoria te połączone są transgranicznymi rzekami i zbiornikami wodnymi, które mogą stanowić drogi migracji jesiotrów. W przypadku obwodu kaliningradzkiego i województwa warmińsko-mazurskiego transgraniczne kanały potencjalnej migracji to dopływy Pregoły: Łyna, Węgorapa oraz Zalew Wiślany. Między obwodem kaliningradzkim a Litwą wspólne kanały migracyjne stanowią Niemen i Zalew Kuroński, a województwo warmińsko-mazurskie i Litwę łączą dopływy Niemna: Czarna Hańcza i Szeszupa, do której również jesiotry zachodziły na tarło. Tak więc terytorium naszego mikroregionu łączy w sobie dorzecza trzech rzek Wisły, Pregoły i Niemna, które najdłużej pozostawały rzekami jesiotrowymi i w których obecnie są szanse, aby jesiotry do nich powróciły.
Współpraca w zakresie restytucji jesiotra bałtyckiego pomiędzy Instytutem Oceanologii Ros. AN, Służbą Rybacką przy Ministerstwie Rolnictwa Rep. Litwy i Instytutem Rybactwa Śródlądowego ma już swoją historię. Została ona usankcjonowana stosownymi umowami podpisanymi kilka lat temu, w ramach których strony przeprowadziły prace przygotowawcze, w różnym stopniu zaawansowania, umożliwiające realizację wspólnych prac nad restytucją jesiotra w południowo-wschodniej części basenu Bałtyku. Niestety do tej pory stronie rosyjskiej – Instytutowi Oceanologii nie udało się zakończyć procesu zmiany oficjalnego statusu gatunkowego jesiotra bałtyckiego, wobec czego ograniczono się do badań środowiskowych i monitoringowych. Przeprowadzono badania warunków środowiskowych rzeki Pregoły, których wyniki pokazały, że stan środowiska rzeki w ostatnich latach znacznie poprawił się, dzięki czemu można planować prace zawiązane z zarybianiem jesiotrem tej rzeki. Również zauważono pozytywne zmiany w środowisku rosyjskiej części Zalewu Wiślanego i strefy przybrzeżnej Bałtyku, co uzasadnia celowość rozpoczęcia prac restytucyjnych na tym obszarze. Ponadto z uwagi na to, że badania środowiskowe i ichtiologiczne prowadzone są na bardzo ważnych, z uwagi na behawior jesiotrów, zalewach Wiślanym i Kurońskim, pracownicy Instytutu Oceanologii rozpoczęli monitoring występowania tam jesiotrów w oparciu o informacje uzyskane od rybaków.
Strona litewska, do momentu podpisania umowy o współpracy, miała przeprowadzone szerokie badania środowiskowe na najbardziej interesujących z punktu widzenia przyszłych prac zarybieniowych rzekach Wilii i Świętej, głównych dopływach Niemna, w związku z przeprowadzoną w nich udaną restytucją populacji łososia Salmo salar. Ponadto uporządkowała status jesiotra bałtyckiego, który został wprowadzony do „Litewskiej listy gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem”, dzięki czemu uzyskano zgodę na zarybienia narybkiem jesiotra ostronosego (Gečys i in. 2012).
Najbardziej zaawansowana w realizacji projektu jest strona polska, która prowadzi bezpośrednie prace badawczo-rozwojowe w tym zakresie od 2003 r. – kiedy to do Polski sprowadzono po raz pierwszy narybek i wylęg jesiotra ostronosego, a od 2006 roku rozpoczęto zarybienia. Dzięki zdobytemu doświadczeniu polska strona mogła przyjęć na siebie rolę koordynatora tych prac, dzieląc się uzyskanymi do tej pory wynikami i materiałem.