Rybactwo śródlądowe w Unii Europejskiej – aspekty produkcyjne, socjoekonomiczne, ekologiczne oraz kulturowe
Tomasz Czerwiński
Zakład Bioekonomiki Rybactwa, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Opracowanie powstało na podstawie następujących raportów obejmujących szeroki wachlarz zagadnień tradycyjnego rybactwa śródlądowego uprawianego na jeziorach, rzekach, estuariach oraz zbiornikach zaporowych:
1. Raport „EU intervention in inland fisheries” opublikowany w dniu 14.12.2011 r. na stronach internetowych Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/studies/inland_fisheries_en.pdf
2. Raport “Commercial inland fishing in member countries of the European Inland Fisheries Advisory Commission (EIFAC): Operational environments, property rights regimes and socio-economic indicators – Country Profiles, May 2010”: opublikowany na stronie internetowej FAO: http://www.fao.org/docrep/015/an222e/an222e.pdf
Raport EIFAC przedstawia w syntetycznej formie najistotniejsze zagadnienia rybactwa śródlądowego i obejmuje 33 kraje europejskie współpracujące z European Inland Fisheries Advisory Commission (EIFAC). Przy przygotowywaniu tego raportu posługiwano się danymi pochodzącymi z poszczególnych krajów dostarczanymi głównie przez korespondentów EIFAC, instytucje rządowe oraz placówki naukowe. Dane o odłowach oraz zatrudnieniu, o ile były dostępne, obejmują lata 1995-2007. Informacje o rybactwie śródlądowym w poszczególnych krajach prezentowane są według takiego samego schematu, tzw. Profilu Rybackiego Kraju, który zawiera następujące dane:
1. Powierzchnia wód śródlądowych i obszarów połowów komercyjnych.
2. Administracja i ustawodawstwo.
3. Własność i dostęp do wód.
4. Zatrudnienie.
5. Połowy i ważne gatunki.
6. Stan obecny i przyszłe trendy.
Raport EU dotyczy 21 krajów należących do Unii Europejskiej. Jest dokumentem obszerniejszym niż raport EIFAC, gdyż obejmuje dużo większy zakres problematyki rybactwa śródlądowego. Począwszy od analizy podstawowych danych gospodarczych i statystycznych, poprzez analizę SWOT, socjoekonomiczne znaczenie rybactwa, a skończywszy na problemach i potencjalnych kierunkach interwencji ze strony EU.
We wprowadzeniu do Raportu EU podjęto próbę sformułowania uniwersalnej definicji rybactwa śródlądowego, mając na uwadze bardzo specyficzne uwarunkowania uprawiania tej dziedziny w poszczególnych krajach członkowskich. Okazuje się, że rybactwo śródlądowe może być postrzegane przez pryzmat warunków środowiskowych oraz społeczno-kulturowych, w jakich jest ono uprawiane. Te różnice uwidaczniają się szczególnie między regionami północnymi (np. Skandynawia i kraje nadbałtyckie) zasobnymi w duże naturalne zbiorniki wodne a krajami położonymi na południu Europy, gdzie rybactwo dokonuje się głównie na dużych rzekach i estuariach. Szczegółową charakterystykę rybactwa śródlądowego w poszczególnych krajach europejskich przedstawia załącznik I zamieszczony na końcu artykułu. Dodatkowe zamieszanie przy próbie określenia, czym jest rybactwo śródlądowe może wprowadzić podział zaproponowany przez EIFAC. Wyróżnia on różne rodzaje połowów mogących podlegać definicji rybactwa śródlądowego, a mianowicie: połowy rekreacyjne, „subsistence fisheries” (połowy na potrzeby własne) oraz połowy komercyjne. Nie wchodząc głęboko w te rozważania warto przytoczyć art. 33 Rozporządzenie Rady (WE) 1198/2006, w którym zdefiniowano cztery charakterystyczne wyznaczniki ”rybactwa śródlądowego”:
1. Połowy ryb jako czynność polegająca na „wyjmowaniu” ryb z naturalnych wód.
2. Cel handlowy – połowy ryb mają charakter komercyjny, a łowiący może wprowadzać ryby do obrotu.
3. Połowy dokonywane są z łodzi lub innych urządzeń, w tym do połowu ryb pod lodem.
4. Połowy dokonywane na obszarze wód śródlądowych.
Rozporządzenie wprowadziło zatem dość jasne kryteria, jaki rodzaj aktywności rybackiej może być traktowany jako rybactwo śródlądowe, wyłączając z tej definicji wędkarstwo i pozostałe rekreacyjne formy połowu ryb.