Wpływ czasu latencji po hormonalnej stymulacji karasia pospolitego Carassius carassius (L.) za pomocą Ovaprimu [(D-Arg6, Pro9NEt)-sGnRH+domperidon] na ilość i jakość pozyskanego mlecza
Beata I. Cejko
KZakład Biologii Gamet i Zarodka, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie
Hormonalna stymulacja jest praktycznym i skutecznym narzędziem wspomagania rozrodu gatunków zagrożonych wyginięciem bądź poddanych silnej presji przez gatunki inwazyjne. Gatunkiem zagrożonym może okazać się w niedalekiej przyszłości karaś pospolity Carassius carassius (L.), ponieważ jego populacje są coraz częściej wypierane ze względu na stale rozprzestrzeniający się obszar występowania karasia srebrzystego Carassius auratus gibelio (L.) (Vatemaa i in. 2005). Ochrona gatunków zagrożonych sprowadzać się zatem powinna nie tyle do samych uwarunkowań prawnych, ale przede wszystkim winna polegać na działaniach aktywnych, tj. produkcji materiału obsadowego do przyszłych zarybień. W ten sposób wspomagać można zagrożone, rodzime populacje niektórych gatunków ryb.
Ze względu na silny mechanizm dopaminergiczny u ryb karpiowatych, hormonalną stymulację samic oraz samców prowadzi się po zastosowaniu preparatów wzbogaconych o substancje działające antagonistycznie w stosunku do receptorów dopaminy, tj. metoklopramid czy domperidon (Cejko i in. 2008, 2011a, 2012a). W przypadku karasia pospolitego stwierdzono, że lepsze efekty w postaci objętości pozyskanego mlecza i ilości plemników osiąga się po stymulacji analogiem łososiowym, tj. [(D-Arg6, Pro9NEt)-sGnRH+domperidon] (Ovaprim) niż analogiem ssaczym [(D-Ala6, Pro9NEt)-mGnRH+metoclopramid], (Ovopel). Również niekorzystne okazało się stymulowanie samców ekstraktem przysadki mózgowej karpia (CPE), (Cejko 2013).
Istotnym zagadnieniem w optymalizacji biotechniki rozrodu gatunków karpiowatych jest nie tylko rodzaj i dawka zastosowanego preparatu hormonalnego, ale także czas latencji, czyli właściwy moment poboru gamet (ikry i mlecza) po wykonanej iniekcji hormonalnej. W ostatnio przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że u gatunków karpiowatych, czas ten jest ściśle związany z temperaturą charakterystyczną dla rozrodu danego gatunku. U jazia Leuciscus idus (L.), którego temperatury optymalne do rozrodu kształtują się na poziomie 10-12°C, czas latencji po hormonalnej stymulacji Ovopelem wynosi aż 84 godz. (Cejko i in. 2010). U karpia Cyprinus carpio L., którego rozród ma miejsce w temp. 18-20°C, czas latencji po stymulacji tym samym preparatem jest relatywnie krótszy i wynosi 24 godz. (Cejko i in. 2011b). U brzany Barbus barbus (L.) natomiast czas latencji można ograniczyć do 12 godz. po iniekcji Ovopelem, ponieważ jest to gatunek typowo ciepłolubny i preferujący temperatury wysokie, tj. 20-22°C (Cejko i in. 2012b).
W przypadku karasia pospolitego brak jest szczegółowych danych dotyczących optymalizacji biotechniki rozrodu tego gatunku, w tym wpływu długości czasu po hormonalnej stymulacji samców na efektywność ich spermacji. Celem niniejszych badań było zatem określenie optymalnego czasu poboru mlecza po zastosowaniu preparatu o najlepszej skuteczności działania (Ovaprim) na parametry ilościowe oraz jakościowe mlecza.