Słów kilka o mieczyku
Grzegorz Wiszniewski
Zakład Ichtiologii, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Mieczyk Hellera, mieczyk zielony Xiphophorus hellerii Heckel 1848 należy do rodziny piękniczkowatych Poeciliidae. Został sprowadzony do Europy już na początku XX w. Zasięg jego naturalnego występowania rozciąga się od północnego Meksyku do środkowej części Gwatemali i Hondurasu w Ameryce Środkowej. Dzięki licznym odmianom barwnym, które udało się uzyskać podczas kilkudziesięciu lat hodowli, mieczyk Hellera stał się jedną z najbardziej popularnych ryb akwariowych. Wśród zalet wpływających na stałe zainteresowanie tym gatunkiem możemy wymienić m.in.: łatwość hodowli, krótki cykl rozrodczy i dużą płodność (w stosunku do rozmiarów ryby), sposób rozmnażania (jajożyworodność), możliwość tworzenia nowych odmian, łatwość przyswajania zadawanego pokarmu, możliwość hodowli w większych zagęszczeniach, brak agresywności wobec innych gatunków. Wymienione powyżej cechy sprawiają, że ryba ta jest często polecana początkującym akwarystom do akwariów jednogatunkowych oraz jako gatunek towarzyszący. Stosunkowo krótki cykl rozrodczy oraz wysoka płodność sprawiły, że mieczyk wykorzystywany jest jako gatunek modelowy w badaniach genetycznych i medycynie.
Rozróżnianie płci u mieczyków nie stwarza większych problemów. Dorosły samiec posiada ogon w kształcie miecza, od którego pochodzi nazwa gatunku (fot. 1). Ponadto cechą charakterystyczną samców jest zewnętrzny narząd kopulacyjny – gonopodium, który pojawia się we wczesnym etapie dojrzewania płciowego.
U ryb z rodziny piękniczkowatych gonopodium powstaje z kilku pierwszych, wydłużonych promieni płetwy odbytowej i kształtem przypomina rurę. Samce są mniejsze niż samice i osiągają długość 8-10 cm, jednakże te wymiary zwiększają się, gdy dodamy do nich długość wyrostka mieczowatego osiągającego nawet 8 cm.
Cechą charakterystyczną dojrzałych samic jest ciemna plamka, zwana plamką ciążową, która usytuowana jest powyżej i z przodu płetwy odbytowej. Wielkość oraz natężenie barwy plamki ciążowej zmienia się wraz z rozwojem zarodków u ciężarnej samicy. Samice mieczyka są nieznacznie większe od samców i osiągają długość 12 cm (fot. 2).