Pasze sztuczne w żywieniu ryb. VII. Żywienie larw ryb
Paweł Poczyczyński, Małgorzata Woźniak, Jacek Kozłowski
Katedra Biologii i Hodowli Ryb, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Rozwój larwalny trwa od chwili wydostania się ukształtowanego zarodka (eleuteroembrionu) z błony jajowej do chwili upodobnienia się młodocianej ryby do formy dorosłej. Bezpośrednio po wykluciu ryby przechodzą fazę eleuteroembrionalną, zwaną również fazą wolnego embrionu (ang. eleutheroembryo lub free-embryo phase). Trwa ona od momentu wyklucia do chwili rozpoczęcia pobierania pokarmu egzogennego.
Z początkiem żerowania rozpoczyna się właściwy okres larwalny, podczas którego zmienia się kształt ciała, zanikają narządy larwalne (np. fałd embrionalny, woreczek żółtkowy), pojawiają się narządy charakterystyczne dla ryb dorosłych (np. płetwy, skrzela, pęcherz pławny), inne natomiast (m.in. narządy zmysłów, układ pokarmowy) ulegają przebudowie. Końcową fazę rozwoju larwalnego, podczas której zachodzą najszybsze zmiany w budowie organizmu, określa się terminem metamorfozy (przeobrażenia). Koniec metamorfozy wyznacza początek okresu narybkowego: narybek różni się od ryby dorosłej jedynie niedojrzałością gonad.
Jelito larw jest początkowo bardzo krótkie. U larw płoci względna długość jelita wynosi około 45% całkowitej długości ciała, podczas gdy u osobników dorosłych około 102%. Podobnie jest u innych gatunków, np. względne długości jelita larw turbota, sumika kanałowego i siei wynoszą odpowiednio: 34, 36 i 39%. Z długością jelita ściśle skorelowany jest czas przejścia pokarmu przez przewód pokarmowy, a więc i czas ekspozycji pokarmu na działanie soków trawiennych. U larw płoci wynosi on 2,5 godziny w temperaturze wody 20°C, podczas gdy u ryb dorosłych osiąga w tych samych warunkach termicznych 6 godzin.
Aktywność enzymów trawiennych jest u larw niższa niż u osobników dorosłych tego samego gatunku. Ponadto gruczoły trawienne larw najczęściej nie wytwarzają początkowo pełnego zestawu enzymów. Niedobór własnych enzymów trawiennych (zwłaszcza proteolitycznych) jest kompensowany przez enzymy egzogenne, pochodzące ze zjadanego zooplanktonu. Ich aktywność u larw siei, płoci i pstrąga stanowi odpowiednio 70, 25 i 19% całkowitej aktywności proteinaz w jelicie. Wraz z rozwojem przewodu pokarmowego znaczenie enzymów pochodzenia egzogennego zdecydowanie maleje. Słabiej wykształcony niż u ryb dorosłych przewód pokarmowy, niższa aktywność enzymów oraz krótki czas ekspozycji pokarmu na działanie soków trawiennych są przyczynami stosunkowo niskiej strawności zooplanktonu, która np. u larw siei wynosi tylko 70%, podczas gdy u ryb dorosłych sięga 80 ÷ 90%. Ale przede wszystkim, nie w pełni rozwinięty przewód pokarmowy oraz brak niektórych enzymów trawiennych u larw, powodują poważne trudności przy żywieniu paszami sztucznymi. W przypadku ich podawania larwom nie zachodzi, opisane wcześniej, wspomaganie procesów trawiennych przez znaczne ilości egzogennych proteinaz, pochodzących z pożeranego zooplanktonu.