Znakowanie znaczkami PIT – prosta i skuteczna metoda identyfikacji ryb
Zdzisław Zakęś, Sylwia Jarmołowicz, Maciej Rożyński
Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Pasywne zintegrowane transpondery, w skrócie PIT, służące do indywidualnego znakowania ryb zostały wynalezione w 1983 roku w USA. Cztery lata później znaczki te, a właściwie poprawniej system znakowania trafił do masowej sprzedaży i od tamtej pory jego popularność ciągle rośnie. Początkowo był on wykorzystywany do badań przeżywalności, behawioru i migracji ryb. W Polsce, po raz pierwszy system ten zastosowano na początku lat 90. XX wieku w Zakładzie Hodowli Ryb Łososiowatych Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, zajmującym się pracami selekcyjno-hodowlanymi ryb łososiowatych, głównie pstrąga tęczowego (Dębowski i in. 1998). Standardowy znaczek PIT, w zależności od modelu i producenta, składa się z szklanej lub syntetycznej kapsuły o długości od 10 do 14 mm i średnicy 1-2 mm (fot. 1). Umieszczony w niej układ scalony z minianteną pod wpływem pola magnetycznego czytnika wysyła impuls. Z kolei czytnik przetwarza go i wyświetla sygnał w postaci unikalnego kodu (fot. 2).
Metoda znakowania PIT znalazła również zastosowanie w badaniach terenowych prowadzonych na ssakach (Brady i in. 2000), ptakach (Ballard i in. 2001), gadach (Mills i in. 1995), płazach (Perret i Joly 2002), a nawet bezkręgowcach (Pengilly i Watson 1994). Są to badania typu mark-recapture, w których znakuje się osobniki (mark), a następnie uwalnia i ponownie odławia ze środowiska naturalnego (recapture). Poza biologicznymi badaniami terenowymi, znakowanie tego typu służy również do celów hodowlanych i weterynaryjnych (do identyfikacji zwierząt domowych) oraz stosowane jest w ogrodach zoologicznych i prywatnych kolekcjach (Zulich i in. 1992). Znaczki PIT wykorzystywane są też w celu przeciwdziałania nielegalnemu, międzynarodowemu handlowi dzikimi zwierzętami, które są nimi znakowane (Freeland i Fry 1995).
Odnotować należy fakt coraz powszechniejszego ich stosowania w obiektach akwakultury zajmujących się produkcją materiału obsadowego i/lub zarybieniowego. Używane są one do znakowania selektów i tarlaków. System PIT umożliwia bowiem śledzenie losów poszczególnych osobników, a dysponowanie komputerową bazą danych o cechach użytkowych poszczególnych tarlaków w kolejnych cyklach hodowlanych jest rzeczą niezwykle cenną dla hodowcy. Wspomnieć tu należy o jego znaczeniu dla prac selekcyjno-hodowlanych prowadzonych nie tylko na gatunkach szczególnie cennych komercyjnie (np. karp, ryby łososiowate i jesiotrowate), ale również na rybach zagrożonych wyginięciem lub na gatunkach, na których prowadzone są prace związane z ich restytucją.
W porównaniu do wielu dostępnych na rynku znaczków wewnętrznych, PIT charakteryzują się dużą niezawodnością. Retencja tych znaczków zazwyczaj przyjmuje bardzo wysokie wartości, tj. > 95%. Metoda ich implantacji jest prosta. Nie posiadają zasilania, tak więc czas ich działania jest praktycznie nieograniczony. Dodając olbrzymią liczbę kombinacji indywidualnych kodów (34 × 109) można by stwierdzić, że jest to system bez mała idealny. Niestety i on ma swoje ograniczenia i wady. Zaliczyć do nich należy np. wielkość znaczków PIT, czy też chirurgiczną metodę ich implantacji. Obecnie trwają prace/badania, by zminimalizować/wyeliminować wady systemu PIT i uczynić go bardziej uniwersalnym oraz powszechnym w stosowaniu.