Gospodarowanie populacjami ryb w rybołówstwie rekreacyjnym: metody regulowania eksploatacji, ze szczególnym uwzględnieniem wymiarów ochronnych
Andrzej Kapusta1, Tomasz K. Czarkowski2
1Zakład Ichtiologii, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Firma Akwakultura, Olsztyn
Wpływ połowów komercyjnych na stan zasobów ryb jest znany od wielu dziesięcioleci (Ricker 1946). Natomiast o tym, że rekreacyjne (amatorskie) połowy mogą istotnie wpływać na liczebność wielu populacji ryb dowiedzieliśmy się znacznie później. Ten drugi rodzaj oddziaływania na ichtiofaunę najczęściej jest mniej widoczny, ponieważ połowy rekreacyjne są bardziej rozproszone i w mniejszym stopniu monitorowane (Lewin i in. 2006). Amatorskie połowy ryb w Polsce dozwolone są za pomocą wędki lub kuszy. Wędkarstwo, będące w Polsce jedną z metod amatorskiego połowu ryb, w naukowej literaturze określane jest jako rybołówstwo rekreacyjne (Cooke i Cowx 2006, Arlinghaus i Cooke 2009). Należy jednak pamiętać, że w wielu krajach rekreacyjne połowy ryb mogą być prowadzone nie tylko za pomocą wędki, ale również narzędziami, które w Polsce zarezerwowane są tylko dla rybołówstwa komercyjnego (np. wontony, żaki, sznury, etc.).
Społeczne, ekonomiczne i ekologiczne znaczenie wędkarstwa w Polsce jest znane od lat (Wołos 2006). Chociaż wśród wędkarzy dominuje przekonanie, że naukowcy zajmujący się rybactwem przeszacowują biomasę ryb przez nich poławianych, a nie doceniają znaczenia ekonomicznego rekreacyjnych połowów ryb. W dyskusjach toczonych w różnorodnych mediach i kuluarach konferencji w Polsce mniejsze znaczenie przykładane jest do ekologicznych konsekwencji rekreacyjnych połowów ryb. W wielu krajach połowy amatorskie są główną metodą eksploatacji populacji ryb słodkowodnych i niektórych przybrzeżnych. W krajach rozwiniętych odnotowano wzrost znaczenia, a następnie dominację rybołówstwa rekreacyjnego w całkowitych połowach ryb śródlądowych (FAO 2012). Identyczny stan mamy w Polsce. Rekreacyjne połowy ryb w wodach śródlądowych kilkukrotnie przewyższają biomasę ryb łowionych przez rybaków komercyjnych (Czerwiński 2015).
W ostatnich dwóch dziesięcioleciach nastąpił bardzo silny rozwój obszaru nauk związanych z rekreacyjnym rybołówstwem. Jednym z zagadnień stanowiących obszar znaczącej aktywności są metody regulacji eksploatacji ichtiofauny, szczególnie dotyczące limitów wielkości poławianych ryb. Literatura dotycząca tego tematu jest dość bogata w rozważania teoretyczne oraz empiryczne przykłady stosowania różnorodnych metod regulujących wymiary ochronne. W ostatnich latach nastąpiły w Polsce dynamiczne zmiany wymiarów ochronnych niektórych gatunków ryb. Duża różnorodność stosowanych wymiarów ochronnych wskazuje, że podstawą tych zmian były raczej czynniki socjologiczne, niż przesłanki biologiczne. Dostrzegając odpowiednie wyczucie tematu przez uprawnionych do rybactwa zmieniających wymiary ochronne, widzimy również zagrożenia wynikające z wąskiego postrzegania celów ochrony ryb. Dlatego celem opracowania jest przegląd metod regulacji wymiarów ochronnych ryb.