Obszar gospodarstw rybnych w II Rzeczpospolitej według danych statystycznych Ministerstwa Rolnictwa
Andrzej Hutorowicz, Joanna Hutorowicz
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Niedostatek danych o powierzchni stawów rybnych był odczuwalny na ziemiach polskich co najmniej od początków dwudziestego wieku. Stan ten niewiele zmienił się w okresie pierwszych lat istnienia II Rzeczpospolitej, a w prasie rybackiej niezmiennie podkreślano brak „jakichkolwiek danych, ilustrujących faktyczny stan powierzchni gruntów, będących pod zalewem sztucznym”. Dopiero w 1928 roku w Przeglądzie Rybackim zostały opublikowane informacje statystyczne udostępnione przez Ministerstwo Rolnictwa. Obejmują one „powierzchnię zalewu w poszczególnych powiatach”. Henryk Filipkowski – autor artykułu zastrzegał się, że prezentowane dane statystyczne były najprawdopodobniej zaniżone o co najmniej 30%. Podstawą tego było porównanie danych o „ilości, powierzchni i rozmieszczeniu gospodarstw rybnych zebranych i opracowanych przeze mnie dla terenu województwa lubelskiego z cyframi nadesłanymi do Ministerstwa Rolnictwa.” Różniły się one bowiem dokładnie o 30,2%. Także z informacji uzyskanych z Wileńskiego Towarzystwa Rybackiego wynikało, że „na terenie województwa wileńskiego znajduje się nie mniej niż 650 ha lustra wody stawów sztucznych.” Według danych z Ministerstwa Rolnictwa powierzchnia stawów w tym województwie wynosiła 430 ha, a więc była mniejsza o 33,8%.
Niezależnie od powyższych zastrzeżeń, były to jednak pierwsze tego typu dane z całego obszaru II Rzeczpospolitej. Jednolita metoda ich pozyskania pozwalała porównać i zobrazować powierzchnię stawów w poszczególnych województwach i powiatach.
Według danych tego pierwszego „spisu” powierzchnia stawów ziemnych w Polsce przedwojennej wynosiła 67154 ha. Największą powierzchnię stawy zajmowały na terenach województwa lubelskiego – 17451 ha, co stanowiło 26% ogólnej zaewidencjonowanej powierzchni stawów w przedwojennej Polsce (rys. 1). Prawie trzykrotnie mniejszą powierzchnię zajmowały stawy na obszarze województw lwowskiego (6188 ha – 9,2%), wołyńskiego (6015 ha – 9,0%) i krakowskiego (5167 ha – 4,7%). Powyżej 4000 ha zajmowały stawy w województwach poznańskim (4865 ha – 7,2%), kieleckim (4766 ha – 7,1%), tarnopolskim (4391 ha – 6,5%) i śląskim (4216 ha – 6,3%). W województwach warszawskim i łódzkim stawy zajmowały powyżej 3000 ha, natomiast w poleskim, stanisławowskim i białostockim od 1000 do 2500 ha. Najmniejszą powierzchnię, bo zaledwie 45,5 ha (0,1%), zajmowały stawy w województwie pomorskim.