Użytkowanie rybackie i charakterystyka ichtiofauny jezior lobeliowych oraz rekomendacje odnośnie do prowadzenia gospodarki rybackiej
Andrzej Kapusta1, Tomasz K. Czarkowski2
1Zakład Hydrobiologii, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Zakład Bioekonomiki Rybactwa, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Jeziora lobeliowe są rzadkim i zagrożonym w Polsce oraz Europie typem jezior. Wyróżniane są na podstawie obecności gatunków roślin z grupy isoetydów (Bociąg i Rudowska 2016). W Polsce są to jeziora, w których występują, rozmnażają się i tworzą właściwe zbiorowiska roślinne następujące gatunki roślin: lobelia jeziorna (Lobelia dortmanna), poryblin jeziorny (Isoëtes lacustris), poryblin kolczasty (Isoëtes echinospora) lub brzeżyca jednokwiatowa (Littorella uniflora) (Szmidt i Bociąg 2016). Wszystkie powyższe gatunki, według aktualnego rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej roślin, objęte są ochroną ścisłą oraz wymagają ochrony czynnej. Poryblin kolczasty dodatkowo znajduje się w załączniku zawierającym spis gatunków wymagających ustalenia stref ochrony.
Jeziora lobeliowe pod względem hydrochemicznym są najczęściej zbiornikami miękkowodnymi, oligo- lub mezotroficznymi, o kwaśnym lub obojętnym odczynie wody. Niektóre z nich należą do wczesnych stadiów rozwojowych jezior dystroficznych. Przyjmuje się, że obecnie w naszym kraju występują 173 jeziora lobeliowe, co stanowi około 1,9% wszystkich jezior w Polsce (Szmidt i Bociąg 2016, Borowiak i in. 2016). Niemal wszystkie położone są na Pojezierzu Pomorskim, jedno leży w Karkonoszach, natomiast na Pojezierzu Mazurskim zachowało się już tylko jedno jezioro lobeliowe. Większość z nich objęta jest różnymi formami ochrony. Ochroną rezerwatową objętych jest 26 jezior, 10 znajduje się w parkach narodowych, a 40 w parkach krajobrazowych (Szmidt i Bociąg 2016). Jeziora lobeliowe należą do grupy tzw. siedlisk przyrodniczych Natura 2000. W związku z tym 119 jezior lobeliowych w Polsce objętych jest także ochroną w granicach obszarów Natura 2000.
Gospodarka rybacka w różnych formach obecna jest w większości wód śródlądowych w Polsce. Dawniej prowadzona była głównie w celach komercyjnych, a obecnie dominuje użytkowanie rekreacyjne (Bnińska i Wołos 2001, Wołos i in. 2015). Gospodarka rybacka jest uważana za czynnik mogący negatywnie wpływać na stan troficzny i ekologiczny jezior lobeliowych (Kraska i in. 2013), tym bardziej zadziwia słaby poziom poznania gospodarki rybackiej w tych zbiornikach (Heese 2000, Morzuch i Kapusta 2010). Pamiętając o opinii, że w Polsce jeziora lobeliowe nie nadają się do prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej (Kraska i in. 1996), podjęliśmy próbę charakterystyki rybactwa w tej grupie jezior.