Co wiemy o sztucznym rozrodzie szczupaka?
Zdzisław Zakęś1, Mirosław Szczepkowski2, Krystyna Demska-Zakęś3
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Zakład Hodowli Ryb Jesiotrowatych, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
3Katedra Ichtiologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Materiał zarybieniowy tzw. ryb jeziorowych w znakomitej większości produkuje się na bazie produktów płciowych, pozyskanych od ryb odłowionych w okresie przedtarłowym lub podczas samego tarła (Zakęś i Danilewicz 2010). Ryby tego rodzaju są potocznie nazywane dzikimi tarlakami. W Polsce głównie pozyskuje się tarlaki ryb drapieżnych (szczupaka, sandacza, suma europejskiego) i głąbieli (siei i sielawy) (Zakęś i in. 2014). W odłowach zdecydowanie dominuje jednak szczupak, i to zarówno w kontekście liczby wniosków/zezwoleń na odłów tarlaków tego gatunku, jak i jego udziału wagowego. W latach 2006-2013 na terenie Warmii i Mazur odłowy dzikich tarlaków szczupaka stanowiły średniorocznie ok. 78% wszystkich dzikich reproduktorów (43,5 z 55,5 t; Zakęś i in. 2014). W wylęgarniach tego regionu, ale również w skali całej Polski, głównie inkubuje się ikrę tego gatunku. Można przyjąć, że ikra szczupaka stanowi ok. 50% objętości jaj wszystkich gatunków ryb inkubowanych w tzw. wylęgarniach typu nizinnego (Zakęś i Demska-Zakęś 2011). Z uwagi na duże znaczenie gospodarcze (w tym wędkarskie) szczupak dominuje w zarybieniach wód otwartych (Mickiewicz i Trella 2016, 2017). Co istotne, zarybienia te charakteryzują się korzystnymi wartościami współczynników ekonomicznej efektywności tego zabiegu; 1,31 zł/ha odłowu na 1 zł/ha zarybień szczupakiem, bez uwzględnienia wysokich odłowów wędkarskich (Mickiewicz 2014).
Efekty tarła szczupaka przeprowadzanego w sposób tradycyjny (bez stymulacji termicznej i/lub hormonalnej) są bardzo zmienne i determinowane warunkami meteorologicznymi panującymi w danym roku. Niewątpliwie, pozyskiwanie produktów płciowych tą metodą jest bardzo rozciągnięte w czasie. W warunkach Warmii i Mazur tarło szczupaka często trwa ponad miesiąc. W różnych latach kalendarzowych ikrę rozpoczyna się pozyskiwać między 20 marca a 12 kwietnia, a koniec akcji tarłowej przypada na 9-24 kwietnia (Szczepkowski i in. 2006). Również w przypadku pozyskiwania produktów płciowych od tarlaków szczupaka przetrzymywanych w stawach ziemnych akcja tarłowa może trwać też ok. miesiąca, ale ikrę od ponad 60% samic pozyskuje się w pierwszych 8 dniach trwania akcji tarłowej (Bondarenko i in. 2013). Z praktycznego punktu widzenia istotne byłoby opracowanie procedur optymalizujących efektywność sztucznego tarła tego gatunku. W prezentowanym opracowaniu podjęto próbę usystematyzowania wiedzy dotyczącej tego zagadnienia, przy czym głównie skoncentrowano się na problematyce rozrodu samic tego gatunku.