Rola wybranych form ochrony przyrody w gospodarowaniu w wodach obwodów rybackich
Hubert Szymański
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie
Powszechne występowanie form ochrony przyrody w Polsce skutkuje częstą stycznością z ich poszczególnymi rodzajami, a także określonym wpływem uwarunkowań związanych z ich obecnością na prowadzoną gospodarkę rybacką. Podstawę prawną funkcjonowania określonych form stanowią, w szczególności, przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2018 r., poz. 142, ze zm.), zaś pole potencjalnego wzajemnego oddziaływania z gospodarką realizowaną w obwodach rybackich dotyczy każdej z nich – od rezerwatów przyrody, po formy o charakterze indywidualnym, takie jak np. pomniki przyrody. Zakres i waga tych oddziaływań są oczywiście znacznie zróżnicowane, co powoduje, że większość obszarów chronionych i cele przyświecające ich tworzeniu stanowią dla wielu użytkowników rybackich kwestie drugorzędne. Pomimo tego należy mieć na uwadze, że obszary te zajmują łącznie 32,5% powierzchni Polski (GUS 2017), a samych rezerwatów przyrody ukierunkowanych na ochronę ekosystemów wodnych, jako głównego ekosystemu występującego w ich granicach, wyróżnia się 72 (dane GDOŚ). Możliwy wpływ tych form na gospodarkę rybacką wynika zarówno z uwarunkowań o charakterze ogólnym – takich jak zakazy ujęte w ustawie – oraz szczegółowym – jak zapisy np. w planach ochrony. Pewnym utrudnieniem jest również rozproszenie kompetencji poszczególnych organów administracji w kwestiach nadzoru i ustanawiania aktów prawnych regulujących ww. aspekty. Powoduje to znaczące zróżnicowanie warunków prowadzenia działalności rybackiej, nawet jeśli dotyczą one obszarów z tej samej kategorii. Przykładowo w danym obszarze Natura 2000 gospodarka rybacka nie będzie wymagała żadnych dodatkowych zabiegów, podczas gdy w innym skala dostosowań niezbędnych do utrzymania przedmiotu lub przedmiotów ochrony okaże się istotna dla dotychczasowego profilu gospodarowania rybackiego.
W niektórych sytuacjach skala ograniczeń może budzić zrozumiałą niechęć gospodarujących w obwodach rybackich, jednak należy mieć na uwadze, że obejmowanie zasobów przyrodniczych ochroną ma długoterminowy charakter i służy również zachowaniu wartości niematerialnych. Ponadto brak jego związku z prowadzoną gospodarką, w tym również rybacką, jest często pozorny, gdyż cel ochrony przyrody stanowią nie tylko pojedyncze gatunki (często bez znaczenia gospodarczego), ale również całe ekosystemy, siedliska, czy ogólnie pojęta różnorodność biologiczna. Tak sformułowane cele nie pozostają już bez związku z prowadzoną gospodarką rybacką, ponieważ stanowią integralne miejsce jej realizacji. Znajduje to odzwierciedlenie w przepisach ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz. U. z 2015 r. poz. 652, z późn. zm.), wskazujących m. in. w art. 2a i art. 6 potrzebę racjonalnego gospodarowania zasobami i utrzymania właściwych relacji przyrodniczych pomiędzy ich poszczególnymi elementami.