Przedowulacyjne stadia dojrzałości oocytów jako narzędzie służące do synchronizacji owulacji w kontrolowanym rozrodzie okonia
Sławomir Krejszeff1, Katarzyna Palińska-Żarska2, Daniel Żarski3
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Katedra Ichtiologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
3Zakład Biologii Gamet i Zarodka, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie
Krajowa akwakultura słodkowodna w głównej mierze oparta jest na karpiu i pstrągu tęczowym. Średnia łączna produkcja obu gatunków na przestrzeni ostatnich 10 lat kształtowała się na poziomie około 31 tys. ton rocznie, co stanowiło ponad 90% produkcji całkowitej (statystyki FAO). Podobna sytuacja obserwowana jest również w przypadku europejskiej akwakultury słodkowodnej, gdzie produkcja karpia i pstrąga od 1995 roku oscyluje na poziomie około 350 tys. ton rocznie, co stanowi ponad 75% produkcji całkowitej (Żarski i in. 2017). Z analizy wieloletnich danych wynika, że nie tylko polska, ale i europejska akwakultura słodkowodna jest w fazie stagnacji. Dlatego taki stan rzeczy zainspirował wiele zespołów naukowych do podjęcia prac nad wytypowaniem nowych gatunków, które mogłyby poprzez dywersyfikację produkcji skutecznie zwiększyć podaż ryb słodkowodnych.
Podczas typowania nowych gatunków pod uwagę brano wiele aspektów. Ze względów ekonomicznych duże znaczenie miało szybkie tempo wzrostu oraz możliwość żywienia komercyjnymi paszami komponowanymi, popularnie nazywanymi paszami sztucznymi. Niemałe znaczenie miało również występowanie, które w przypadku gatunków rodzimych z jednej strony gwarantowało rozpoznawalność wśród konsumentów, a z drugiej strony nieograniczony dostęp do dzikich reproduktorów. Jednak najważniejszym kryterium wyboru była możliwość prowadzenia produkcji cechującej się niskim zużyciem wody, efektywnym zarządzaniem odpadami oraz utrzymaniem wysokiej higieny i kontroli nad chorobami, która dodatkowo może być prowadzona w pobliżu rynku zbytu. Ponieważ wszystkie te cechy łączy w sobie technologia recyrkulacyjnych systemów akwakulturowych, popularnie nazywana technologią RAS (ang. Recirculating Aquaculture Systems), grono potencjalnych kandydatów zostało znacznie ograniczone, a za najbardziej obiecujący gatunek uznano okonia (Sulistyo i in. 1998, Migaud i in. 2002, Żarski i in. 2017).
Badania prowadzone na tym gatunku rozpoczęto od kontrolowanego rozrodu ryb dzikich (Kouril i in. 1997, Sulistyo i in. 1998). Uzyskanie obiecujących wyników skłoniło badaczy do dalszych prac, mających na celu opracowanie protokołów podchowu larw (Tamazouzt i in. 2000, Baras i in. 2003), narybku (Mélard i in. 1996, Mandiki i in. 2004) oraz zastosowania w żywieniu pasz sztucznych (Fiogbé i in. 1996, Kestemont i in. 1996, Fiogbé i Kestemont 2003). Rozpoczęto również pierwsze próby dotyczące wychowu tarlaków w RAS oraz manipulowania warunkami środowiskowymi umożliwiającymi kontrolę cyklu rozrodczego (Jourdan i in. 2000, Migaud i in. 2002, Wang i in. 2006). Ponadto wiele wysiłku włożono również w opracowanie procedur rozrodu (Migaud i in. 2004) i żywienia (Henrotte i in. 2010a, 2010b) udomowionych tarlaków.