Wpływ wybranych parametrów środowiska na układ immunologiczny ryb
Elżbieta Terech-Majewska1, Andrzej K. Siwicki2
1Katedra Epizootiologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
2Zakład Patologii i Immunologii Ryb, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Środowisko to ogólny termin opisujący wszystkie żywe i nieożywione elementy, które występują na naszej planecie lub jej części. Istnieją dwa główne rodzaje środowiska; lądowe i wodne, każde o unikalnych cechach. Zasadnicze różnice pomiędzy nimi dotyczą obciążenia składnikami odżywczymi w środowisku wodnym, co czyni go bogatszym biologicznie. Środowisko wodne jest uznawane za bardziej stabilne, a organizmy wodne są rzadko narażone na wysychanie. Jednakże szereg parametrów wody jest zmienna w cyklu dobowym czy sezonowym, stanowiąc istotny element ograniczający przeżywalność określonych gatunków zwierząt i roślin. Do czynników ważnych dla procesów życiowych zalicza się naświetlenie, temperaturę, pH, zawartość tlenu, cząstek stałych i zasolenie. Za główne czynniki ograniczające w środowisku wodnym uznaje się zawartość tlenu w wodzie i światło. Organizmy wodne są mniej narażone na wpływ grawitacji. Dodatkowo woda w środowisku naturalnym stanowi swoisty odbiornik substancji antropogennych, w którym zachodzą naturalne lub sterowane procesy biodegradacji. Do wód odprowadzane są ścieki w różnym stopniu oczyszczenia, wody deszczowe oraz spływy powierzchniowe. Wszystkie elementy mogą w różny sposób zakłócać funkcjonowanie układu immunologicznego ryb, którego sprawność warunkuje dobry stan zdrowia. W pracach badawczych dotyczących wpływu środowiska na organizm ryb koncentruje się uwagę głównie na efektach hodowlanych (tempo wzrostu i rozwoju, metody żywienia) i reprodukcji (pozyskanie materiału biologicznego) (Kujawa i Uździński 2009, Kozłowski i in. 2011). Uzyskanie wiedzy dotyczącej wpływu naturalnie występujących różnych czynników także na funkcje układu immunologicznego stwarza dodatkowe możliwości manipulacji i lepszego dostosowania procedur hodowlanych do potrzeb fizjologicznych ryb. Jest to szczególnie ważne dla opracowania technologii podchowu kontrolowanego nowych gatunków w akwakulturze.
W pracy dokonano przeglądu literatury dotyczącej oceny działania wybranych czynników środowiska wodnego na układ immunologiczny ryb, istotnych dla warunków panujących w podchowach kontrolowanych gatunków ryb ważnych gospodarczo, tj.: karpia (Cyprinus carpio), pstrąga tęczowego (Onchorhynchus mykiss), łososia atlantyckiego (Salmo salar) oraz gatunków o znaczeniu poznawczym, wykorzystywanych jako modelowe w badaniach nad układem immunologicznym (Bowden 2008, Diettmar i in. 2014).