Plany batymetryczne jezior na podstawie pomiarów hydroakustycznych: Jezioro Legińskie
Andrzej Hutorowicz, Bronisław Długoszewski, Jacek Tunowski
Pracownia Hydroakustyki, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
W zasobach Instytutu Rybactwa Śródlądowego przechowywane jest około 2500 planów batymetrycznych jezior Polski. Zostały one opracowane na podstawie pomiarów batymetrycznych wykonanych w latach 1952-1968 (najczęściej 1958-1964) metodą siatki kwadratów o boku 50x50 m, 100x100 m lub 200x200 m, w zależności od wielkości zbiornika wodnego. Metodę tę dokładnie opisano w 1953 r., gdy opracowywano zasady urządzania gospodarstw rybackich na jeziorach (Kondracki 1953). Pomiary batymetryczne prowadzono zimą, co umożliwiało wytyczenie na lodzie siatki punktów, a następnie przeprowadzenie sondowań za pomocą cechowanej linki zaopatrzonej w ciężarek. Metoda ta stwarzała liczne problemy. Przede wszystkim dość często pojawiały się deformacje kształtu jeziora (zwłaszcza gdy linia brzegowa zbiorników była skomplikowana) i związane z tym trudności z dopasowaniem się do kształtu jezior na mapach. Oczywiście stosowano różne korekty, które umożliwiały uzyskanie planów jezior o dokładności wystarczającej do prowadzenia badań biologicznych (Kondracki 1953).
Istniejący w Instytucie zbiór planów był wielokrotnie wykorzystywany przez naukowców, a od czasu wprowadzenia pierwszego w Polsce programu monitoringu i oceny jakości wód powierzchniowych pod nazwą „System oceny jakości jezior” (Kudelska, Cydzik, 1983), były wykorzystywane przez Inspektoraty Ochrony Środowiska do ilustrowania okresowych raportów z wynikami. Na podstawie tych planów Instytut Rybactwa Śródlądowego wydał też serię przewodników dla wędkarzy i wodniaków zawierających mapy jezior (np. Waluga i Chmielewski, 1998, 1999). Niemniej trzeba się zgodzić z opinią wyrażoną na stronie internetowej batymetria.pl, że plany te zawierają nieaktualne i mało szczegółowe dane o ukształtowaniu dna zbiorników wodnych.
Pod koniec XX wieku powstawały zespoły naukowe zajmujące się opracowaniem planów batymetrycznych jezior na podstawie pomiarów batymetrycznych wykonywanych za pomocą profesjonalnych echosond hydrograficznych, m.in. w Katedrze Geodezji Satelitarnej i Nawigacji, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Wyniki prac tego zespołu prezentują publikacje (np. Templin i Popielarczyk 2008, Popielarczyk i Templin 2011) oraz wspomniana wyżej strona internetowa (batymetria.pl). Jednak nie jest to jedyny powód opracowywania nowych planów batymetrycznych jezior. Istniejący zbiór starych planów obejmuje bowiem zaledwie około 34% jezior Polski, bowiem według artykułu zatytułowanego Naukowcy policzyli wszystkie jeziora. Ile jest ich w Polsce? (2017) nie jest ich mniej niż 7081.