ABC kontrolowanego rozrodu lina
Sławomir Krejszeff1, Katarzyna Palińska-Żarska2, Daniel Żarski3
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
2Katedra Ichtiologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
3Zakład Biologii Gamet i Zarodka, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie
Lin (fot. 1) jest jednym z najważniejszych gatunków ryb słodkowodnych naszej strefy klimatycznej. Od lat należy do grupy najbardziej cenionych ryb karpiowatych i ma duże znaczenie komercyjne (Gela i in. 2006, Kujawa i in. 2011, Mamcarz i in. 2011). Jako ryba preferująca wody stojące i żyzne jest istotnym elementem ichtiofauny jezior, bardzo chętnie poławianym przez wędkarzy. Stanowi również istotną składową hodowli ryb w stawach ziemnych (Mamcarz i Skrzypczak 2006, Skrzypczak i Mamcarz 2006). Jednakże wolne tempo wzrostu lina w warunkach naturalnej termiki jezior oraz stawów (Steffens 1995, Wolnicki i in. 2003, 2006) zniechęca hodowców (głównie karpia) do prowadzenia hodowli tego gatunku na dużą skalę, co sprawia, że stanowi on jedynie dodatkowy element produkcji akwakultury. Obecnie na terenie Polski nie są prowadzone żadne regularne hodowle lina mogące zaspokoić zapotrzebowanie rynku. Tym samym ryby pochodzące z akwakultury wciąż ustępują miejsca na sklepowych półkach rybom pozyskanym ze środowiska naturalnego.
Duże znaczenie gospodarcze oraz niewielka produkcja akwakulturowa lina doprowadziła w ostatnich latach do wzmożonej aktywności naukowej, mającej na celu określenie możliwie najbardziej optymalnych parametrów produkcji tego gatunku. W efekcie opracowano szereg procedur rozrodczych oraz podchowowych (Wolnicki i in. 2003ab, 2006, Cejko i in. 2010, Kujawa i in. 2011, Nowosad i in. 2012). Rozpatrywano również możliwości intensywnej produkcji lina w recyrkulacyjnych systemach akwakulturowych – RAS (ang. Recirculating Aquaculture Systems) (Rodríguez i in. 2008).
Dotychczas uzyskiwane wyniki hodowlane wciąż jednoznacznie wskazują na zbyt niską opłacalność ekonomiczną akwakultury lina. Relatywnie efektywna produkcja stawowa wskazuje jednakże na możliwości jej zwiększenia, a tym samym podaży ryb konsumpcyjnych pochodzących z akwakultury. Aby to osiągnąć, należałoby możliwie skutecznie skrócić np. okres produkcji narybku. Efekt ten może zostać osiągnięty, gdy pierwszy etap produkcji zostanie przeprowadzony w sposób intensywny, po czym wysokiej jakości biologicznej materiał obsadowy przeniesiony do stawów ziemnych na samym początku sezonu wzrostowego. Pozwoliłoby to zrekompensować niską efektywność wychowu larw i stadiów młodocianych w warunkach stawowych.
Obecnie produkcja lina w stawach ziemnych oparta jest na materiale pozyskanym w wyniku tarła spontanicznego (niekontrolowanego) bezpośrednio w stawach. Do tarła dochodzi, w większości przypadków, na przełomie maja i czerwca lub też w czerwcu, czyli w zasadzie już w trakcie sezonu produkcyjnego. Sprawia to, że jak dotąd hodowcy mają bardzo znikomy wpływ na liczebność larw i narybku tego gatunku. Nie mają również możliwości kontrolowania poszczególnych etapów produkcji w kontekście np. jakości podchowywanego materiału. Istnieje jednak bardzo duże prawdopodobieństwo, że obsadzenie stawów wysokiej jakości larwami lina wyprodukowanymi w wyniku kontrolowanego rozrodu umożliwi istotne zwiększenie efektywności i wielkości produkcji. Stanowiłoby to ważny krok do opanowania i kontroli procesu produkcji tego gatunku. Dopiero tego typu praktyka hodowlana daje możliwości przeprowadzenia wstępnej selekcji materiału mającej na celu, w dalszej perspektywie, np. doprowadzenie do uzyskiwania wylęgu lina poza sezonem rozrodczym. Potencjalnie umożliwiałoby to obsadzanie stawów wysokiej jakości narybkiem w momencie rozpoczęcia sezonu hodowlanego, a tym samym uzyskiwanie ryb o wielkości handlowej (120-250 g) przynajmniej rok wcześniej, niż w obecnie stosowanych, tradycyjnych metodach hodowli lina.
Kontrolowany rozród ryb jest pierwszym i jednym z najważniejszych etapów intensywnej produkcji ryb. Efektywność tego etapu hodowli bezpośrednio warunkuje zarówno ilość, jak i jakość uzyskanego wylęgu, a tym samym determinuje efektywność dalszych etapów produkcji. Dlatego w niniejszym opracowaniu przedstawiono zestaw szczegółowych procedur, które należy stosować w trakcie kontrolowanego rozrodu lina przy wykorzystaniu technologii RAS.