Analiza epizootyczna wybranych wirusowych chorób ryb występujących w ośrodkach hodowlanych na terenie Pomorza Środkowego w latach 2010-2018
Agnieszka Lewandowska, Janusz Nyk
Inspekcja Weterynaryjna, Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Szczecinie,
Zakład Higieny Weterynaryjnej – Oddział w Koszalinie
Pracownia Chorób Ryb Zakładu Higieny Weterynaryjnej w Szczecinie - Oddział w Koszalinie jako jedna z czterech pracowni terenowych w kraju, prowadzi hodowlę wirusów chorobotwórczych dla ryb (VHSV, IHNV, IPNV), z użyciem hodowli komórkowych oraz dokonuje ich identyfikacji. W badaniach dominują pstrągi (tęczowy, źródlany, potokowy, palia, sparctic), trocie wędrowne i łososie. Sortyment jest bardzo zróżnicowany: od ikry (badany jest również płyn owarialny oraz mlecz ) poprzez wylęg, narybek 0+, 1+, 2+ do selektów i tarlaków. Badania prowadzone są na zlecenie właścicieli ośrodków - w ramach nadzoru właścicielskiego oraz na zlecenie Inspekcji Weterynaryjnej – Powiatowego Lekarza Weterynarii – w ramach nadzoru urzędowego. Badania właścicielskie zlecane są w celach prewencyjnych lub interwencyjnych – przy wystąpieniu objawów chorobowych u ryb. Badania urzędowe zlecane są w ramach zwalczania chorób zakaźnych ryb – wirusowej posocznicy krwotocznej (VHS- viral haemorrhagic septicaemia) i zakaźnej martwicy układu krwiotwórczego (IHN – infectious hematopoiectic necrosis). Dość często hodowcy zlecają również badania w kierunku zakaźnej martwicy trzustki (IPN- infectious pancreatic necrosis). Istotną część próbek stanowią badania ryb przed zarybieniami wód otwartych i obrotem materiałem zarybieniowym.
Celem pracy jest prezentacja wyników badań wirusologicznych ryb łososiowatych z ośrodków hodowlanych na terenie Pomorza Środkowego - wykonanych w latach 2010-2018, w ZHW w Szczecinie - Oddział w Koszalinie oraz analiza epizootyczna uzyskanych wyników dotycząca ww. jednostek chorobowych ryb.
Materiałem do analizy są wyniki badań wirusologicznych przeprowadzonych w latach 2010-2018. W roku 2013 zbadano 103 próbki laboratoryjne (1 próbka laboratoryjna to próbka zbiorcza składająca się z 10 sztuk ryb), w następnych latach nastąpił wyraźny wzrost badanych prób (do 540 w roku 2015). Od kwietnia 2016 r. w przypadku badań w kierunku obecności wirusa VHS i IHN pracownia stosuje surowicę anty-IPNV, w celu wyeliminowania ewentualnego efektu cytopatycznego pochodzącego od wirusa IPN (zgodnie z Decyzją Wykonawczą Komisji (UE) 2015/1554 z dnia 11 września 2015 r. ustanawiającą przepisy dotyczące stosowania dyrektywy 2006/88/WE w odniesieniu do wymogów w zakresie metod nadzoru i metod diagnostycznych). W następnych latach liczba badań uległa zmniejszeniu do 425 w roku 2016 i 353 w roku 2017. Badane ryby pochodziły z 111 ośrodków hodowli ryb łososiowatych (pstrąg tęczowy, źródlany, potokowy, palia, sparctic - mieszaniec międzygatunkowy: Salvelinus fontinalis x Salvelinus alphinus, łosoś, troć wędrowna), z czego 61 z województwa zachodniopomorskiego i 50 z województwa pomorskiego. Ryby dostarczane były w partiach w minimalnej ilości 30 sztuk. Tarlaki łososia (Salmo salar) i troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) badano w okresie jesiennym w kierunku VHS i IHN. Ryby pochodziły z punktów odłowu tarlaków tych ryb zlokalizowanych w rzekach przymorskich - Parsęta, Wieprza oraz Słupia. Materiał do badań stanowiły ikra i mlecz tarlaków, a w wypadku ryb martwych również narządy wewnętrzne – głównie nerka dogłowowa oraz śledziona.
Metodyka badań wirusologicznych prowadzona była zgodnie z akredytowanymi procedurami badawczymi, obowiązującymi w Pracowni Chorób Ryb Oddziału ZHW w Koszalinie. Izolację wirusów prowadzono równolegle na 2 liniach komórkowych BF-2 i EPC, a identyfikację przeprowadzano metodą immunoenzymatyczną - ELISA.