Możliwy wpływ ocieplenia klimatu na nasilenie się zjawiska przyduchy letniej w jeziorach i anomalie w zachowaniu pokarmowym sielawy
Dariusz Ulikowski, Łucjan Chybowski, Krystyna Kalinowska
Zakład Rybactwa Jeziorowego, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
Globalne ocieplenie klimatu jest jednym z popularnych ostatnio tematów. Szerokie grono naukowców uznaje je za bezsporny fakt, ale są też tacy, którzy mają zdanie odmienne. Obserwując warunki klimatyczne tylko w ostatnich dwudziestu latach w północno-wschodniej Polsce trudno nie zauważyć wydłużenia się okresu z upalną pogodą letnią i bardzo łagodnych zim. Niestety nawet tak krótkotrwałe ocieplenie powoduje w środowisku szereg zauważalnych zmian. Drastycznym przykładem jest zwiększenie się stref deficytów tlenowych w jeziorach i coraz częściej występujące zjawiska przyduchy.
Konsekwencje ocieplenia klimatu dotykają w pierwszej kolejności gatunków ryb zimnolubnych. Początkowo mogą one wpływać na ich zachowania pokarmowe. W literaturze stosunkowo mało jest informacji o poziomych pokarmowych wędrówkach ryb. Większość poziomych wędrówek ma związek z rozrodem ryb. Jednak ryby, podobnie jak i szereg innych organizmów wodnych, cechuje elastyczność, która jest ważną cechą adaptacyjną dla efektywnego żerowania, ponieważ większość naturalnych środowisk podlega zmianom. Zmusza to ryby do zmiany swoich typowych zachowań pokarmowych, by przeżyć (Dill 1983). Szczególnego znaczenia nabiera zdolność adaptacyjna ryb zimnolubnych w związku z globalnym ociepleniem klimatu. Już teraz opracowuje się modele próbujące przewidzieć jego konsekwencje dla różnych gatunków ryb (Busch i in. 2012). Jednym z gatunków, które w pierwszej kolejności mogą być narażone na niekorzystne zmiany w środowisku na skutek ocieplenia klimatu, jest sielawa (Coregonus albula L.). Sielawa to jedna z cenniejszych ryb słodkowodnych poławianych w polskich wodach (Wołos i in. 2017). W dużej mierze pogłowie sielawy jest utrzymywane dzięki zarybieniom (Mickiewicz 2017). Eutrofizacja wód i zmiana sposobu gospodarowania jezior może niekorzystnie wpływać na ten gatunek (Wołos i in. 1998). Sielawa jest rybą cenioną za jej walory smakowe. Gatunek ten, jak i inne ryby łososiowate, preferuje wody chłodne i dobrze natlenione. Jest to typowa planktonożerna ryba pelagiczna, ale też i krótkowieczna. Sielawa jest rybą prowadzącą stadny tryb życia, tworzącą niekiedy duże ławice. Wykazuje dobowe wędrówki pionowe w toni jeziora za przemieszczającym się zooplanktonem stanowiącym jej pokarm. W specyficznych warunkach konkurencji z innymi gatunkami i przy większych zagęszczeniach intensywność wędrówek może wzrastać lub maleć (Mehner 2015).
Celem pracy jest przybliżenie wybranych zagadnień związanych ze zjawiskiem przyduchy letniej w jeziorach i opisanie nietypowego zachowania sielawy związanego z poziomymi wędrówkami pokarmowymi tych ryb.