Zastosowanie MS-222 do usypiania sandacza
Maciej Rożyński, Marek Hopko, Zdzisław Zakęś
Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
Nieodzowną czynnością podczas podchowu ryb w systemach recyrkulacyjnych (RAS) są liczne manipulacje (np. transport, sortowanie, znakowanie, sztuczne tarło) mające na celu m.in. maksymalizację wielkości i wartości produkcji. Tego typu czynności niewątpliwie są dla ryb źródłem stresu, co z pewnością może przynosić efekt odwrotny do zamierzonego i przyczyniać się do pogorszenia dobrostanu ryb, a nawet do śnięć. Najpopularniejszą metodą mającą na celu zahamowanie reakcji stresowej u ryb podczas manipulacji jest stosowanie anestetyków. Środki znieczulające oprócz zniwelowania zjawiska stresu, umożliwiają skrócenie czasu manipulacji oraz zminimalizowanie ich negatywnych skutków, np. uszkodzeń mechanicznych ciała czy śmiertelności pomanipulacyjnej (Park i in. 2008). Podczas indukcji znieczulenia ogólnego należy mieć na uwadze, że niewłaściwie dobrane parametry kąpieli mogą negatywnie wpływać na ryby. Skutki niewłaściwie dobranych parametrów kąpieli są często odwrotne do zamierzonych efektów. Mogą implikować nadmierny stres, zaburzać metabolizm i skutkować wzrostem zapotrzebowania tlenowego, czy też wystąpieniem innych niekorzystnych reakcji fizjologicznych u ryb. Co więcej, zmiany te mogą występować jeszcze przez długi czas od wybudzenia ryb ze stanu znieczulenia ogólnego (Summerfelt i Smith 1990). Podczas doboru anestetyku oraz jego stężenia należy wiedzieć, jak długo należy przetrzymywać ryby w jego wodnym roztworze do uzyskania pełnego znieczulenia ogólnego, a także mieć na uwadze, że czas ten nie powinien przekraczać 3 min.
Niewątpliwie najpopularniejszym anestetykiem nie tylko w Polsce, ale i w innych częściach świata jest metanosulfonian trikainy znany szerzej pod nazwą MS-222. Specyfik ten został zalegalizowany w niektórych krajach jako środek do indukcji znieczulenia ogólnego u różnych gatunków ryb (np. USA, Kanada, Wielka Brytania). Swoją popularność zawdzięcza dobrej rozpuszczalności w wodzie oraz łatwości przenikania przez błony skrzelowe ryb (Treves-Brown 2000). Jednak pomimo swojej popularności środek ten ma również kilka wad, np. to, że rozpuszczony w wodzie powoduje wzrost kwasowości przygotowanego roztworu, przez co staje się on dla znieczulanych organizmów bardziej drażniący (Congleton 2006). Dlatego podczas stosowania tego anestetyku zalecane jest wcześniejsze jego zbuforowanie np. wodorowęglanem sodu lub imidazolem (Sladky i in. 2001).
Roztwór do indukcji znieczulenia ogólnego u ryb można przygotować na bazie wody z RAS. Należy ją pobrać z dopływu do basenów podchowowych i powinna charakteryzować się dobrymi parametrami fizycznymi i chemicznymi, tj. wysokim natlenieniem (> 95%), niskim poziomem azotu amonowego i azotynów. Roztwór MS-222 należy zbuforować do pH zbliżonego do neutralnego (pH 7,0). W celu przygotowania roztworu roboczego należy najpierw sporządzić roztwór wyjściowy. W tym celu odważamy 1000 mg MS-222. Następnie, bez tarowania, w celu zbuforowania kwaśnego odczynu należy dodać 2000 mg wodorowęglanu sodu. Kolejnym krokiem jest dolanie wody do roztworu, w takiej objętości, aby uzyskać 1000 g roztworu (tabela 1).