Szczepionki/autoszczepionki, jako narzędzie w ochronie zdrowia ryb
Elżbieta Terech-Majewska1, Patrycja Schulz1, Andrzej Krzysztof Siwicki2
1Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
2Zakład Ichtiopatologii i Ochrony Zdrowia Ryb, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
Immunoprofilaktyka swoista, swoje metody opiera na wiedzy o zdolności wytwarzania pamięci immunologicznej i reakcji na powtórne wniknięcie drobnoustroju, który taką pamięć wytworzył dzięki zastosowaniu szczepionek. Klasyczne, jak również innowacyjne preparaty mają za zadanie efektywnie pobudzić nieswoistą i swoistą odpowiedź immunologiczną, w celu uzyskania wysokiej i długo utrzymującej się ochrony. O jej skuteczności decyduje trafność wyboru preparatu i antygenu, jednakże w dużym stopniu metoda immunizacji. Najczęściej stosowane metody to immersja, kąpiel oraz iniekcja. Są wysoce stresogenne, a to ogranicza efektywność szczepień. Alternatywą stają się szczepionki podawane w paszy (per os), które eliminują stres i przez to zwiększa się dostępność antygenu szczepionkowego, a w konsekwencji ich efektywność. Stale poszukuje się nowych metod, np.: śródskórna czy doodbytowa. Podstawą immunoprofilaktyki jest systematyczność oraz działanie wyprzedzające w stosunku do zagrożenia. W programach profilaktycznych powinno się uwzględniać wszelkie sytuacje, które mogłyby ograniczać skuteczność szczepień. Dobrze się sprawdzają w tej roli immunomodulatory, które mogą być stosowane przed, ze szczepieniem oraz po szczepieniu (Terech-Majewska i in. 2020). Immunoprofilaktyka powinna stanowić ważny element kompleksowej ochrony zdrowia ryb w podchowach kontrolowanych. Warto przy planowaniu mieć na uwadze, że jej skuteczność jest w pełni współzależna od tych samych grup czynników, które warunkują występowanie chorób u ryb hodowlanych (rys.1).