Zagęszczenie i wzrost narybku pstrąga potokowego Salmo trutta w dopływach górnej Pasłęki
Andrzej Kapusta, Bartosz Czarnecki, Elżbieta Bogacka-Kapusta
Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
Żyjące w rzekach ryby łososiowate, zwłaszcza pstrąg potokowy Salmo trutta, były przedmiotem niezliczonych badań. Kilka dekad intensywnych badań, prowadzonych w celu zidentyfikowania czynników determinujących wahania wzrostu w obrębie i między populacjami, obejmowało oceny długoterminowe i badania eksperymentalne (Backiel i Le Cren 1967, Klemetsen i in. 2003). Zależność pomiędzy zagęszczeniem a wzrostem pstrąga potokowego stwierdzono na podstawie eksperymentów w sztucznych kanałach (Jenkins i in. 1999, Keeley 2001) lub manipulacji zagęszczeniem populacji (Weiss i Schmutz 1999, Nordwall i in. 2001, Bohlin i in. 2002). W warunkach naturalnych rzadziej identyfikowano wpływ zagęszczenia na wzrost narybku pstrągów (Lobón-Cerviá 2007).
Wiele ryb łososiowatych to gatunki fakultatywnie wędrowne, często występujące w tych samych rzekach z formami osiadłymi. Wzrost i rozmiary ciała są ważne dla określenia, czy młodociane ryby łososiowate migrują, czy nie. Wciąż niewiele wiadomo na temat tego, czy wybór odmiennego cyklu życiowego jest fenotypowo plastyczny i wywołany przez środowisko, czy też jest spowodowany adaptacją genetyczną. Współczesne badania naukowe dostarczają zarówno dowodów na genetyczną determinację cech cyklu życiowego (Ferguson i in. 2019), jak też na wpływ środowiska (Cucherousset i in. 2005). Udowodniono, że wczesna migracja S. trutta wiązała się z wysokim tempem wzrostu, jeśli wzrost był później ograniczony z powodu wysokich kosztów metabolicznych (Forseth i in. 1999, Wysujack i in. 2009). Generalnie migrację juwenalnych S. trutta do wód morskich inicjują ograniczenia żywieniowe i słaby wzrost. Mimo to mogą istnieć ilościowe różnice w skłonności do migracji między potomstwem dwóch odmiennych strategii życiowych (wędrowna lub stacjonarna) tego gatunku.
Pstrąg potokowy w dorzeczu Pasłęki był obiektem licznych badań dotyczących m.in. rozmieszczenia (Dębowski 1990, Dębowski i in. 2004), wzrostu (Dębowski 1989), zagęszczenia i śmiertelności (Dębowski 1991a), biomasy i produkcji (Dębowski 1991b) oraz struktury genetycznej (Bernaś i Wąs-Barcz 2020). W rzekach dorzecza górnej Pasłęki pstrąg potokowy jest jedynym zarybianym gatunkiem. Populacja chroniona jest okresem ochronnym, a dodatkowo plan zadań ochronnych obszaru Natura 2000 Rzeka Pasłęka PLH280006 wprowadził nakaz wypuszczania ryb litofilnych, w tym pstrąga. Pomimo wieloletnich zarybień oraz restrykcji związanych z połowami pstrąga potokowego jego populacja podlega niekorzystnym zmianom. Pomimo ciągłych zarybień populacje wielu gatunków ryb w rzekach nadal maleją. Jednocześnie liczne badania naukowe wskazują, że zarybienia mogą być realnym zagrożeniem dla populacji dzikich ryb (Pinter i in. 2019). Dlatego pilnym do rozwiązania zagadnieniem jest rozpoznanie, w jaki sposób zarybienia mogą przyczyniać się do spadku liczebności cennych populacji. Zarządzający łowiskami, w polskich warunkach użytkownicy rybaccy, powinni przeprowadzać oceny potencjalnych skutków zarybień, zarówno pod względem ich efektywności, jak i oceny ryzyka ekologicznego związanego z wpływem na dzikie populacje ryb. Przeprowadzone badania miały na celu ocenę efektów zarybień wylęgiem pstrąga potokowego dopływów Pasłęki. Informacje zebrane w wyniku przeprowadzonych badań mogą być podstawą weryfikacji dotychczasowej praktyki rybackiego użytkowania obwodów rybackich, do których należą analizowane strumienie.