Wkład weterynarii w rozwój akwakultury, między nauką a praktyką
Elżbieta Terech-Majewska1, Andrzej Krzysztof Siwicki2
1Katedra Epizootiologii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
2Zakład Ichtiopatologii i Ochrony Zdrowia Zwierząt Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
Ichtiopatologia to dział nauki o chorobach ryb (dział medycyny weterynaryjnej) o długiej historii rozwoju, na świecie i w Polsce. W jej tworzeniu uczestniczyli i nadal uczestniczą osoby o różnym przygotowaniu zawodowym, dla których ta dziedzina stała się pasją. Szereg zagadnień było i nadal jest rozwiązywanych w ośrodkach naukowych, jednostkach uczelnianych, organach Inspekcji Weterynaryjnej, laboratoriach terenowych oraz wśród lekarzy wolnej praktyki. W każdej dziedzinie życia warto przypominać o istotnych dla jej rozwoju faktach oraz osobach, które były z nimi związane. Lekarzy weterynarii nie kojarzymy wprost z rozwojem akwakultury, jednakże ich praca jest związana z jej efektami, bez względu na rolę, w jakiej realizują swoje zadania.
Jubileusz 70-lecia powstania Instytutu Rybactwa Śródlądowego (IRS) w Olsztynie jest dobrą okazją do spojrzenia na rolę tej grupy zawodowej w rozwoju rybactwa i akwakultury, z perspektywy historycznej. W swojej działalności statutowej IRS łączy naukę z praktyką w dziedzinę i ichtiologii, i akwakultury, podejmując współpracę z różnymi ośrodkami reprezentującymi także weterynarię. Z uwagi na to, że najczęściej weterynaria jest kojarzona ze zwalczaniem chorób zakaźnych (urzędowym), monitorowaniem pozostałości leków (urzędowym), kontrolą realizacji wymagań weterynaryjnych (urzędowy nadzór weterynaryjny), jest wymieniana w grupie „czynników ograniczających przedsiębiorców” w prowadzeniu działalności gospodarczej (Strategia Rozwoju Zrównoważonej Akwakultury Intensywnej 2020). Misją weterynarii jest pomaganie hodowcom w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych i w dbaniu o zapewnienie właściwej opieki, tak aby do tych problemów nie dochodziło. Punktami zwrotnymi w rozwoju tej specjalności weterynarii najczęściej było pojawianie się konkretnych problemów utrudniających zapewnienie statusu zdrowotnego ryb. Aktualnie można uznać, że z najważniejszymi problemami zdrowotnymi umiemy sobie radzić. Taka sytuacja to także efekt wdrożonych zasad ochrony zdrowia zwierząt akwakultury, wypracowanych przez obie strony przez ostatnie lata. Wprowadzone nowe przepisy dotyczące ochrony zdrowia tej grupy „utrzymywanych” przez człowieka zwierząt już tak nie przerażają, ponieważ przed hodowcami i lekarzami weterynarii jest jedynie ich aktualizacja, poukładanie w procedury oraz opanowanie zgodne z nowym otoczeniem prawnym (Naumowicz i Wiśniewska 2019).
Celem pracy o charakterze przeglądowym jest ukazanie etapów rozwoju ichtiopatologii i jej potencjału w Polsce. Dla potrzeb tego opracowania wyróżniono trzy etapy jej rozwoju: pierwszy etap - do powstania Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach i Zakładu Chorób Ryb, drugi etap - od momentu powstania Pracowni Ichtiohigieny IRS w Żabieńcu oraz trzeci - od 2021 roku, w którym wchodzą nowe przepisy dotyczące ochrony zdrowia zwierząt.