Chlorek sodu – możliwości i ograniczenia jego wykorzystania w praktyce akwakultury
Elżbieta Terech–Majewska1, Joanna Pajdak-Czaus1, Bernard Kordas2, Karolina Naumowicz1, Patrycja Schulz3, Andrzej Krzysztof Siwicki3
1Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
2Studenckie Koło Naukowe Ichtiopatologów, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
3Zakład Ichtiopatologii i Ochrony Zdrowia Ryb, Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie
W ochronie zdrowia ryb w akwakulturze stosuje się różne rozwiązania, także wykorzystujące proste związki chemiczne oraz substancje złożone. Do tej grupy zabiegów można zaliczyć stosowanie soli. Najczęściej jest to sól kuchenna, kamienna oraz czysta substancja – chlorek sodu (NaCl, cz.d.a.). Chlorek sodu jest prostą i powszechnie dostępną substancją chemiczną stosowaną w hodowli ryb oraz w akwarystyce. Głównie stosowana jest w kąpielach przeciwpasożytniczych, profilaktycznie oraz leczniczo. Jest też dodawana w transporcie ryb jako dodatek antystresowy, regulujący równowagę osmotyczną. W intensywnej akwakulturze, wykorzystującej obiegi zamknięte typu RAS, jest stosowana do regulacji parametrów chemicznych wody (redukcja związków azotowych). Biorąc pod uwagę złożony charakter środowiska wodnego, w którym bytują różne organizmy istotna jest wiedza na temat ich wrażliwości na działanie soli. Zbyt ogólne jest traktowanie soli jako środka bójczego, o niskiej szkodliwości dla środowiska oraz ryb. W pracy przedstawiono wybrane aspekty dotyczące stosowania soli w akwakulturze.
Wykorzystanie chlorku sodu jako substancji o działaniu ograniczającym rozwój i przeżywalność bakterii różni się efektywnością, w zależności od zakresu halotolerancji danego gatunku, jak również w obrębie poszczególnych gatunków. Mikroorganizmy posiadają bowiem mechanizmy kompensacyjne, wpływające na ich oporność na podwyższone wartości zasolenia. Jest to mechanizm uwarunkowany genetycznie, a analiza genomów i transkryptomów wybranych bakterii pozwala na wytypowanie genów odpowiedzialnych za halotolerancję. Podczas formacji biofilmu siłą napędową wzrostu bakterii jest konkurencja o składniki odżywcze. Rozwój struktury biofilmu prowadzi do wytworzenia polimerów i powstawania agregatów bakterii. Gatunki lepiej współzawodniczące o zasoby i miejsce mogą ograniczać rozwój innych gatunków, co prowadzi do zmniejszenia różnorodności gatunkowej biofilmu. W przypadku biofilmu bakteryjnego obserwuje się zmianę struktury gatunkowej biofilmu i dynamiki wzrostu bakterii w zasoleniu 3,5‰ i 10‰. Nie zaobserwowano natomiast znaczących zmian w przypadku prób hodowanych w stężeniach 0,3‰ do 3,5‰.