Mykobakteriozy u ryb – zagrożenie dla hodowców i akwarystów
Karolina Duk1, Patrycja Schulz1, Barbara Kazuń1, Krzysztof Kazuń1,
Elżbieta Terech-Majewska2, Andrzej Krzysztof Siwicki3
1Zakład Ichtiopatologii i Ochrony Zdrowia Ryb, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
2Katedra Epizootiologii z Kliniką Chorób Zakaźnych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
3Katedra Mikrobiologii i Immunologii Klinicznej, Wydział Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Mykobakteriozy, czyli zakażenia wywoływane przez prątki z rodzaju Mycobacterium są endemicznie występujące na całym świecie, dotyczą wielu gatunków kręgowców, w tym ludzi i zwierząt wodnych. Mycobacteriaceae to rodzina różnorodnych prątków, w skład której wchodzi duża liczba bakterii chorobotwórczych, o znacznym potencjale zoonotycznym i szerokim zakresie żywicieli (Delghandi i in. 2020). Mykobakterie klasyfikuje się jako tlenowe, nieruchome, pleomorficzne prątki Gram-dodatnie, mimo że ich ściana komórkowa słabo wybarwia się barwnikiem Grama i zwykle barwi się je metodą Zeihl-Neelsena. Pierwsze doniesienie o zakażeniu Mycobacterium spp u ryb miało miejsce w 1897 roku – prątki wyizolowano ze zmian ziarniniakowych u karpia pospolitego (Cyprinus carpio). Bataillon i wsp. nazwali wyizolowaną bakterię Mycobacterium piscium. Od tego czasu opisano wiele innych gatunków bakterii, związanych z chorobami o bardzo podobnych objawach, znanymi wcześniej jako „gruźlica ryb”, chociaż termin ten jest obecnie uważany za niewłaściwy, ponieważ u ryb nie rozwijają się prawdziwe gruzełki gruźlicze.
Mycobacterium spp. są powszechniej notowane w regionach tropikalnych i subtropikalnych, ale ze względu na obserwowane globalne ocieplenie klimatu, patogeny te zostały również odnotowane w krajach o chłodniejszych klimatach, takich jak Kanada, Chile, Norwegia. Bytują w wodach o szerokim spektrum zasolenia, zarówno w wodach słodkich, słonawych i słonych. Ponadto przechodzą do gleby, biofilmów i osadów, w tym osadów w akwariach ozdobnych i obiektach hodowli ryb. Lista gospodarzy obejmuje ponad 170 gatunków ryb zarówno morskich, jak i słodkowodnych, a także inne organizmy wodne, takie jak płazy i ostrygi (Haenen i in. 2013, Austin i Austin 2016, Delghandi i in. 2020).