Produkcja wylęgu reofilnych ryb karpiowatych w oparciu o biotechnikę kontrolowanego rozrodu
Sławomir Krejszeff1, Beata I. Cejko2
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie
2Zakład Biologii Gamet i Zarodka, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności, Polska Akademia Nauk w Olsztynie
Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat obserwowany jest wpływ przekształceń i degradacji środowiska na ekosystemy wodne, zwłaszcza rzek. Odpowiedzialne za to są zanieczyszczenie, zaburzenie ciągłości hydromorfologicznej, przekształcenie siedlisk oraz presja rybacka i wędkarska. Efektem tych procesów jest systematyczne zmniejszanie się liczebności populacji ryb zasiedlających różne cieki. Odpowiedzią na zły stan populacji reofilnych ryb karpiowatych było podjęcie prac mających na celu opracowanie biotechnik rozrodu w warunkach kontrolowanych. Z inicjatywy Polskiego Związku Wędkarskiego w latach 80. ubiegłego wieku uruchomiono program badań ukierunkowany na opracowanie metod rozrodu oraz wychowu materiału zarybieniowego, angażując w tę inicjatywę Zakład Ichtiobiologii i Rybactwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W następnych latach do nurtu badań poświęconych reofilnym rybom karpiowatym dołączyły zespoły naukowe z Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, dzięki czemu prowadzone badania poszerzone zostały o biotechniki rozrodu i podchowu (Śliwiński i in. 2016).
Reofilne ryby karpiowate to grupa ekologiczna, do której zalicza się: strzeblę potokową (Phoxinus phoxinus), piekielnicę (Alburnoides bipunctatus), klenia (Squalius cephalus), bolenia (Leuciscus aspius), świnkę (Chondrostoma nasus), brzanę (Barbus barbus), brzankę (Barbus meridionalis), brzankę karpacką (Barbus waleckii oraz B. carpathicus – status systematyczny tego gatunku/gatunków jest nadal niejasny), certę (Vimba vimba), jelca (Leuciscus leuciscus), jazia (Leuciscus idus), kiełbia (Gobio gobio), kiełbia Kesslera (Romanogobio kesslerii), kiełbia białopłetwego (Romanogobio albipinnatus) oraz ciosę (Pelecus cultratus) (Śliwiński i in. 2016).
Spośród 16 wymienionych powyżej gatunków reofilnych ryb karpiowatych zarybienia dokonywane są boleniem, jaziem, kleniem, brzaną, certą, świnką i jelcem. Ich monitoring prowadzony jest w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej (PBSSP) (kwestionariusze RRW-23). Zgodnie z zawartymi w kwestionariuszach danymi w latach 2004-2017 prowadzenie zarybień tymi gatunki deklarowało średnio w przypadku bolenia 38, jazia 57, klenia 41, brzany 33, certy 21, świnki 35 podmiotów gospodarczych, spośród 357 prowadzących zarybienia wód otwartych. Powierzchnia wód, do której wprowadzano materiał zarybieniowy w analizowanym okresie kształtowała się średnio w przypadku bolenia na poziomie 17,9%, jazia 254,0%, klenia 14,0%, brzany 13,8%, certy 11,0%, świnki 11,9% zarybianej w Polsce powierzchni, liczącej średnio 383717,33 ha (Mickiewicz i in. 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, Mickiewicz i Wołos 2019).