Wpływ implantacji nadajników telemetrycznych na stan kondycyjny i fizjologiczny młodocianego okonia (Perca fluviatilis)
Maciej Rożyński1, Krystyna Demska-Zakęś2, Zdzisław Zakęś1
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
2Katedra Ichtiologii i Akwakultury, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, UWM w Olsztynie
Zagadnienie oceny efektywności zarybień jest jednym z głównych aspektów poruszanych w ostatnim czasie w szeroko rozumianym rybactwie. Pozwala ona na dopasowanie jakości materiału zarybieniowego, np. jego wielkości (stadium rozwoju), pochodzenia, zwiększając tym samym skuteczność prowadzonych zarybień (Hu i in. 2019). Do oceny efektywności zarybień wykorzystuje się przede wszystkim różnego rodzaju znakowanie przed uwolnieniem materiału zarybieniowego do wód otwartych. Jedną z nowszych metod znakowania ryb jest telemetria, która umożliwia lepsze poznanie i monitorowanie różnych aspektów życia ryb (Baras i Lagardčre 1995, Thorstad i in. 2013). Stosowanie w badaniach ichtiologicznych nadajników telemetrycznych (TT), pozwalających badać zachowanie i fizjologię poszczególnych osobników w ich naturalnym środowisku, stało się w ostatnich latach popularne i jest nadal rozwijane (Thorstad i in. 2013). Taka sytuacja jest efektem m.in. miniaturyzacji nadajników telemetrycznych, które w mniejszym stopniu oddziałują na znakowanego osobnika (Bridger i Booth 2003, Cooke i in. 2004, Caputo i in. 2009). Co istotne, telemetria umożliwia lokalizację poszczególnych osobników z większych odległości, bez bezpośredniego ingerowania w ich naturalny behawior. Badania telemetryczne mogą być prowadzone niezależnie od pory roku i pory dnia. Bardzo często telemetria jest jedyną rzetelną metodą pozwalającą ocenić efektywność zarybień, przeżywalność ryb, zachowania rozrodcze, aktywność dobową, czy też preferencje siedliskowe (Cooke i in. 2013, Thorstad i in. 2013, Dudgeon i in. 2015). Techniki biotelemetryczne używane są w badaniach etologii i gospodarowania populacjami coraz większej liczby gatunków ryb. Implantacja nadajników TT jest stosowana u kolejnych nowych gatunków ryb oraz u coraz mniejszych osobników.
Telemetria jest wiarygodną metodą prowadzenia badań, pod warunkiem, że sama w sobie nie oddziałuje (ewentualnie w znikomym stopniu) na organizm ryb, ich dobrostan i behawior. Aby dane zebrane dzięki badaniom telemetrycznym były reprezentatywne dla całej populacji ryb, warunek ten bezwzględnie musi zostać spełniony (Mellas i Haynes 1985). Ponieważ implantacja nadajników TT w znacznej większości przypadków jest przeprowadzana chirurgicznie, poprzez nacięcie w powłokach brzusznych zamykane następnie różnymi dostępnymi metodami (szycie, klejenie), ważne jest, aby określić czy i ewentualnie w jakim stopniu zabieg ten oddziałuje na organizm ryb. Brak szerszych i udokumentowanych danych/informacji dotyczących wpływu implantacji TT na status zdrowotny i procesy fizjologiczne ryb (szczególnie stadiów młodocianych) jest niewątpliwie na tę chwilę istotną wadą tej metody znakowania. Takich danych mogą dostarczyć badania wskaźników hematologicznych i biochemicznych krwi ryb. Ponieważ parametry te są silnie skorelowane z czynnikami zewnętrznymi oddziałującymi na organizm ryb, a także z różnymi zmianami patologicznymi, oznaczenia tych parametrów są często wykorzystywane do oceny stanu zdrowia ryb. Na przykład biochemiczne oznaczenia krwi (glukoza, białko całkowite, magnez itp.) są ważnymi wskaźnikami używanymi do oceny stresu, czy też stanu odżywienia ryb (Brinn i in. 2012). Natomiast wskaźniki czerwonokrwinkowe mogą być pomocne na przykład przy diagnozowaniu niedokrwistości. Należy również wspomnieć, że erytrocyty są głównym wskaźnikiem strategii adaptacji fizjologicznej ryb związanej ze zmianami środowiska (Val i in. 1992).
W celu szerszego poznania wpływu implantacji nadajników TT na młodocianego okonia (Perca fluviatilis) wykonano szereg oznaczeń biochemicznych i hematologicznych. Analizowano również przebieg gojenia się ran poimplantacyjnych zamykanych dwoma metodami (szycie lub klejenie), a także wskaźniki wzrostu, efektywność wykorzystania paszy, przeżywalność ryb i krótkoterminową retencję znaczków TT.