Produkcja okonia (Perca fluviatilis) w systemach RAS
Maciej Rożyński, Sławomir Krejszeff, Zdzisław Zakęś, Marek Hopko
Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
Akwakultura jest obecnie najszybciej rozwijającym się sektorem produkującym żywność. Jej produkcja zwiększa się ze średnią roczną stopą wzrostu na poziomie 5,33% w porównaniu do 2,80% w przypadku produkcji zwierząt lądowych (Olsen i Hasan 2012). W ostatnich latach tonaż ryb wyprodukowanych w akwakulturze (114,5 mln t, FAO 2022a) przewyższył ilość ryb pochodzących z połowów (97,4 mln t, FAO 2022b). Coraz większe zapotrzebowanie na dobrej jakości żywność, jaką są ryby oraz rozwój technologii pozwalający przeprowadzić cały cykl produkcyjny w systemach zamkniętych (RAS) przyczyniają się do systematycznego rozwoju akwakultury poprzez zwiększanie wielkości produkcji gatunków, których podchów w RAS został już opracowany oraz do aklimatyzowania nowych perspektywicznych gatunków do tego rodzaju hodowli. Z pewnością takimi gatunkami są ryby należące do rodziny okoniowatych, m.in. okoń euroazjatycki (Perca fluviatlis) oraz sandacz (Sander lucioperca). Już na początku XXI wieku w Europie Zachodniej zaczęły powstawać pierwsze farmy tych gatunków opierające się wyłącznie na systemach RAS, m.in. w Danii i Holandii (Dil 2008). Obecnie w wielu krajach starego kontynentu (Belgia, Czechy, Dania, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Polska, Portugalia i Holandia) liczne ośrodki są na etapie projektowania lub budowy (Fontaine i in. 2012).
Okoń jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionym na całym obszarze północnej Europy i Azji. Występuje od najbardziej wysuniętego na północ krańca Skandynawii, przez basen Morza Egejskiego, basen Morza Aralskiego po Syberię aż do rzeki Kołymy wpadającej do Oceanu Arktycznego. Gatunek ten został również z powodzeniem introdukowany w wielu krajach na całym świecie, np. w Irlandii, Australii, Nowej Zelandii, RPA czy na wyspach Azorach (Fishbase 2022). Okoń, pomimo że jest tolerancyjny pod względem zróżnicowania środowiska, preferuje płytkie mezotroficzne/eutroficzne wody słodkie. Z kolei jako gatunek euryhaliczny występuje również w słonawych wodach Morza Bałtyckiego. Ponadto spotkać można go również w rzekach o słabym przepływie wody, a także w jeziorach głębokich, do 40 m głębokości. Okoń toleruje szeroki zakres temperatur (4-31°C), co również determinuje jego rozległe rozmieszczenie geograficzne. Tak szeroki zakres występowania zarówno pod względem obszaru, jak i różnorodności środowisk okoń zawdzięcza zdolności aklimatyzacji do nowych warunków środowiskowych. Między innymi dzięki temu gatunek ten wymieniany jest jako jeden z głównych przyszłych obiektów akwakultury.
Produkcja w RAS w porównaniu do innych metod podchowu ryb (stawy, sadze) zapewnia optymalne warunki dla szybkiego wzrostu, wysokiej przeżywalności, krótkiego cyklu produkcyjnego, całorocznej (ciągłej) i przewidywanej produkcji, zmniejszenia stresu ryb oraz eliminacji/zniwelowania zjawiska kanibalizmu (rys. 1).