Karpiowa gospodarka stawowa w Polsce – przykład ekosystemowego podejścia w akwakulturze
Konrad Turkowski
Instytut Nauk o Zarządzaniu i Jakości, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
Akwakultura dostarcza obecnie połowę światowej produkcji owoców morza i jest jednym z najszybciej rozwijających się sektorów produkcji żywności na świecie. W 2018 roku światowa produkcja z alkwakultury wyniosła 82 mln ton, a jej łączna watość rynkowa osiągnęla poziom 250 mld USD (FAO 2020). Wagowo stanowiło to 46% światowej podaży ryb (liczonej łacznie ze skorupiakami, mięczakami i innymi organizmami wodnymi, ale z wyłączniem ssaków wodnych, gadów, wodorostów i innych roślin wodnych). Dla porównania w 2000 roku powyższy udział wynosił nieco ponad 25% (FAO 2020).
Utrzymującemu się globalnemu wzrostowi produkcji z akwalkultury (przy znacznym zróżnicowaniu regionalnym) wciąż towarzyszy szereg negatywnych zjawisk, takich jak zajmowanie znacznych obszarów pod urządzenia akwakultury, wzrost zanieczyszczeń czy rozprzestrzenianie się chorób. Te negatywne efekty mają miejsce zwłaszcza w warunkach chaotycznego, niekontrolowanego rozwoju akwakultury. Niezależnie od istniejących krajowych i regionalnych regulacji prawnych, Departament Rybołówstwa i Akwakultury FAO w 2006 roku zainicjował działania, których celem było opracowanie ogólnych zasad podejścia ekosystemowego w akwakulturze, rozumianego jako: „strategiczne podejście do rozwoju sektora i zarządzania, którego celem jest integracja akwakultury w ramach szerszego ekosystemu, tak aby promować zrównoważony charakter wzajemnie powiązanych systemów społeczno-ekologicznych” (Soto i in. 2008). Podejście to ma sprzyjać przyjaznemu dla środowiska i społeczeństwa zrównoważonemu rozwojowi akwakultury. Jego podstawę stanowią trzy podstawowe zasady:
I. Rozwój i zarządzanie akwakulturą powinny uwzględniać pełen zakres funkcji i usług ekosystemu, które w sposób niezagrożony i trwały powinny być dostarczane społeczeństwu.
II. Akwakultura powinna przyczyniać się do wzrostu dobrobytu i równości ludzi reprezentujących wszystkie zainteresowane strony. Innymi słowy akwakultura powinna zapewniać równe szanse rozwoju, a korzyści z niej płynące powinny być dzielone w sposób, który nie spowoduje szkód dla jakichkolwiek grup społecznych, a zwłaszcza tych najuboższych.
III. Akwakultura powinna być rozwijana w kontekście innych sektorów, polityk i ich celów. Akwakultura powinna uwzględniać wpływ jej działań na otaczające środowisko naturalne i społeczne. Wszelkie możliwości koordynacji i łącznego prowadzenia działań z innymi rodzajami działalności powinny być wykorzystane. Dotyczy to zwłaszcza działań, które uwzględniają recykling materiałów i energii oraz przyczyniają się do lepszego ogólnego wykorzystania posiadanych zasobów.