Wpływ kąpieli profilaktycznych w wodnym roztworze chlorku sodu i/lub siarczanu miedzi na stan fizjologiczny selektów sandacza (Sander lucioperca)
Maciej Rożyński1, Krystyna Demska-Zakęś2, Marek Hopko1, Zdzisław Zakęś1
1Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
2Katedra Ichtiologii i Akwakultury, Wydział Bioinżynierii Zwierząt, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Pomimo dynamicznego rozwoju akwakultury ryb okoniowatych w ostatnich kilkudziesięciu latach, w tym opracowania licznych procedur pracy z tarlakami (Zakęś 2017), gospodarstw dysponujących własnym stadem tarłowym sandacza (Sander lucioperca) przetrzymywanym przez cały rok w systemie recyrkulacyjnym (RAS) jest w naszym kraju stosunkowo niewiele. Jedną z głównych zalet takiego obchodzenia się ze stadem tarłowym jest izolacja tarlaków od czynników etiologicznych oraz pasożytów zewnętrznych. Tarło sandacza przeprowadzane jest w znacznej większości przypadków na tarlakach pozyskanych ze środowiska zewnętrznego lub ze stada tarłowego przetrzymywanego w stawach (Křistan i in. 2012, Zakęś 2017). Takie pochodzenie tarlaków niesie za sobą ryzyko przeniesienia do wylęgarni i systemów podchowalniczych chorób oraz pasożytów, które mogą negatywnie wpłynąć na efekty tarła oraz na kondycję tarlaków zarówno przed tarłem, jak i po tarle, przed uwolnieniem do naturalnego środowiska, bądź ponownym umieszczeniu tarlaków w stawie. Co więcej, wyprodukowanie materiału rozrodczego, jak i samo tarło stanowią dla ryb znaczny wydatek energetyczny wpływający na znaczne osłabienie organizmu, co w jeszcze większym stopniu potęguje podatność na różnego rodzaju infekcje. W celu wyeliminowania zagrożenia epizootycznego tarlaki sandacza przygotowywane do rozrodu poddaje się przede wszystkim kąpielom profilaktycznym w roztworach wodnych, np. chlorku sodu lub siarczanu miedzi (Demska-Zakęś i in. 2021). Chlorek sodu jest skuteczny przede wszystkim w zwalczaniu ektopasożytów, np. Ichthybodo sp., Chilodonella sp., Trichodina sp. (García-Magańa i in. 2019). Z kolei siarczan miedzi wykazuje bardzo dobre właściwości bójcze przeciwko patogenom bakteryjnym, grzybiczym i wirusowym (Straus i in. 2009, Moshtaghi i in. 2016). Oba te środki stosowane są przede wszystkim indywidualnie, niekiedy jednak praktykowane jest również równoczesne używanie ich w jednej kąpieli (Antychowicz 1996, E. Terech-Majewska, mat. niepublik.). Zastosowanie różnych środków profilaktycznych w jednej kąpieli (dwóch lub więcej równocześnie) zmniejsza liczbę manipulacji, które są dla ryb istotnym czynnikiem stresogennym. Obecnie w dostępnej literaturze jest niewiele informacji dotyczących tego zagadnienia, w efekcie czego zasób wiedzy o wpływie stosowania różnych środków w celu przeprowadzenia zabiegów profilaktycznych i/lub terapeutycznych u ryb jest dalece niekompletny (Mutlu i in. 2016). Na reakcję organizmu na dany specyfik mają wpływ nie tylko właściwości preparatu, ale również temperatura kąpieli (Noga 2010, Overton i in. 2018). Ponieważ temperatura wody w okresie okołotarłowym sandacza różni się od temperatury, w której zwykle prowadzi się podchów ryb w okresie wzrostowym (22-23°C), istotne jest również określenie reakcji organizmu na ekspozycję na najczęściej stosowane środki, tj. chlorek sodu, siarczan miedzi w warunkach termicznych występujących podczas tarła. Dobrymi i wiarygodnymi markerami stanu zdrowotnego i fizjologicznego organizmu są niewątpliwie wskaźniki hematologiczne i biochemiczne osocza krwi (Blaxhall 1972, Rożyński i in. 2019). Jakościowe i ilościowe zmiany parametrów hematologicznych i biochemicznych są istotnym kryterium służącym ocenie stanu zdrowotnego organizmu, stawiania diagnozy i formułowania zaleceń terapeutycznych (Movahed i in. 2016). Ponadto zmiany w profilu hematologicznym i biochemicznym mogą być dobrymi wskaźnikami fizjologicznej odpowiedzi organizmu na zmiany środowiskowe (Tavares-Dias i in. 2002).
Celem badań było określenie wpływu, jaki wywierają kąpiele profilaktyczne w wodnym roztworze chlorku sodu, siarczanu miedzi oraz obu tych substancji jednocześnie (w jednej kąpieli), przeprowadzane w okołotarłowej temperaturze wody (15°C), na wskaźniki hematologiczne oraz biochemiczne osocza krwi selektów sandacza.