Jakie gatunki i ilości ryb łowi się w jeziorach w ramach monitoringu ichtiofauny w celu oceny stanu ekologicznego jezior?
Krystyna Kalinowska1, Dariusz Ulikowski1, Michał Kozłowski1, Piotr Traczuk1, Maciej Szkudlarek1, Konrad Stawecki2, Andrzej Kapusta2
1Zakład Rybactwa Jeziorowego, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
2Zakład Ichtiologii, Hydrobiologii i Ekologii Wód, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowy Instytut Badawczy
Odłowy ryb w ramach „Monitoringu i klasyfikacji ichtiofauny śródlądowej według Dyrektywy 2000/60/WE” na potrzeby oceny stanu lub potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP) wykonywane są na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie. Projekt finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Ramowa dyrektywa wodna zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej do przeprowadzenia oceny stanu ekologicznego jezior na podstawie ichtiofauny w jeziorach o powierzchni ł 50,0 ha. Koncepcję oceny stanu ekologicznego jezior polskich w oparciu o ichtiofaunę stworzono na podstawie reakcji struktury zespołów ryb (wyrażonej w udziałach wagowych gatunków i ich sortymentów w ogólnych odłowach ryb) na pozytywne i negatywne zmiany środowiska (Chybowski i in. 2016). Dane zebrane podczas monitoringu mogą być przydatne przy prowadzeniu racjonalnej gospodarki rybackiej, gdyż dostarczają informacji o aktualnym stanie ichtiofauny jezior, tj. liczbie występujących gatunków, gatunkach dominujących, udziałach procentowych poszczególnych gatunków w populacji jeziora. Opisują zasoby ryb w jeziorze, informując o względnej liczebności i biomasie ryb. Ponadto badania informują o obecności gatunków obcych i chronionych, co jest szczególnie ważne w kontekście ochrony przyrody.
Obecnie większość wód śródlądowych w Polsce podlega procesowi szybkiej eutrofizacji. Wzrostowi trofii jezior towarzyszy zanik wrażliwych gatunków ryb, takich jak sieja i sielawa, oraz wzrost udziału ryb o niższych wymaganiach środowiskowych, takich jak krąp, leszcz i płoć (Colby i in. 1972, Mehner i in. 2005). Te ostatnie gatunki są bardziej odporne na pogarszający się stan jakości wód i mogą być dominującym składnikiem zespołów ryb w jeziorach silnie zeutrofizowanych (Jeppesen i in. 1994). Wraz z negatywnymi zmianami środowiska rośnie udział sandacza w odłowach ryb w jeziorach sielawowych (Chybowski i in. 2016).
Celem badań było określenie struktury gatunkowej, wielkościowej (masa i długość ciała) i dominacji oraz obfitości (liczebność i biomasa) zespołów ryb w 145 polskich jeziorach o różnej powierzchni, głębokości i żyzności, na których przeprowadzono odłowy w ramach monitoringu ichtiofauny w celu oceny stanu ekologicznego jezior.