Wpływ skwalenu na profil kwasów tłuszczowych w gonadach hodowlanych tarlaków sandacza
Piotr Niewiadomski1, Iwona Piotrowska1, Renata Pietrzak-Fiećko2, Zdzisław Zakęś3
1Zakład Hodowli Ryb Jesiotrowatych w Pieczarkach, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
2Katedra Towaroznawstwa i Badań Żywności, Wydział Nauk o Żywności, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
3Zakład Akwakultury, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – PIB
Komercyjne pasze ekstrudowane stosowane w żywieniu ryb zawierają w swoim składzie znaczne ilości białka i tłuszczu pochodzenia rybnego (Glencross i in. 2007). Olej i mączka rybna, ze względu na wysoką przyswajalność są najlepszym komponentem stosowanym w żywieniu ryb (Turchini i in. 2020). Popyt na olej i mączkę rybną wzrasta wraz z rozwojem sektora akwakultury, mimo coraz bardziej ograniczonych możliwości ekosystemów morskich (Tocher 2015). Znaczne ograniczenia w dostępności tych komponentów paszowych spowodowały wzrost cen pasz, co skłoniło wielu badaczy do poszukiwania alternatywnych surowców (Xu i in. 2020). Kluczowym składnikiem oleju rybnego są wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA), w tym z rodziny omega 3 (eikozapentaenowy (.EPA) i dokozaheksaenowy (DHA)), które nie są syntetyzowane w organizmach zwierzęcych (Turchini i in. 2009). Większość alternatywnych zamienników oleju rybnego, pochodzenia roślinnego charakteryzuje się niską zawartością kwasów PUFA z grupy n-3 (Turchini i in. 2009), które odgrywają kluczową rolę w żywieniu ryb (Tocher i in. 2019).
Utrzymanie wysokiej produkcji ryb przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiej jakości mięsa bogatego w cenne kwasy PUFA bez negatywnego oddziaływania na dobrostan ryb jest trudne do zrealizowania (Lulijwa i in. 2019). Dlatego w tym celu coraz częściej stosowane są dodatki funkcjonalne poprawiające nie tylko stan zdrowia ryb, ale również potrafiące wpłynąć na poprawienie jakości ich mięsa, w tym profil kwasów tłuszczowych (Niewiadomski i in. 2020). Do takich dodatków zaliczyć możemy naturalne przeciwutleniacze, w tym skwalen (Niewiadomski i in. 2023). Skwalen może pełnić funkcję ochronną ograniczając utlenianie się cennych kwasów PUFA, w tym EPA i DHA w paszach dla ryb (Dessě i in. 2002). Podany i wchłonięty przez organizm ryb może oddziaływać na kwasy PUFA, zarówno w mięśniach, jak i wątrobie ryb (Niewiadomski i in. 2020). W badaniach wstępnych wykazano pozytywny wpływ dodatku skwalenu na poziomie 0,5-1% u ryb jesiotrowatych, łososiowatych oraz okoniowatych na poprawienie profilu kwasów tłuszczowych (w tym EPA i DHA) w mięśniach i wątrobie badanych ryb (Niewiadomski i in. 2023).
Szczególnego znaczenia nabiera suplementacja pasz skwalenem w okresie przygotowawczym do tarła, kiedy kwasy tłuszczowe migrują z wątroby do gonad, tworząc przyszłe gamety (ikrę i nasienie) (Niewiadomski i Piotrowska 2024). Celem badań była ocena wpływu dodatku skwalenu na profil kwasów tłuszczowych w gonadach samców i samic sandacza w okresie przygotowawczym do tarła w warunkach kontrolowanych.