Biologiczne monitorowanie skażenia środowiska. Wpływ ksenobiotyków na układ odpornościowy - Red. A. K. Siwicki i in., Wyd. IRS, 1997, s. 236
Wprowadzanie do celów monitoringu coraz większej liczby bioindykatorów oraz doskonalenie metod oceny pozwala na wyjaśnienie mechanizmów działania ksenobiotyków i substancji szkodliwych oraz precyzyjne określenie ich toksyczności na organizmy żywe.Ksenobiotyki to substancje o charakterze chemicznym i biologicznym które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na układ odpornościowy, a mechanizmy oddziaływania są jeszcze nie w pełni poznane. Najogólniej schemat działania ksenobiotyków na układ odpornościowy można przedstawić następująco:
W tym miejscu należy podjąć dyskusję czy niektóre czynniki fizyczne można zaliczać do ksenobiotyków. Wychodząc naprzeciw tym rozważaniom uznaliśmy za wskazane przedstawienie w niniejszym opracowaniu najnowszych danych na temat wpływu promieniowania niejonizującego i jonizującego na komórki immunokompetentne i mechanizmy odpornościowe.
Równocześnie z dynamicznym rozwojem immunologii doświadczalnej i klinicznej oraz wykorzystywaniem jej w diagnostyce, profilaktyce i terapii, powstało szereg kontrowersji dotyczących nazewnictwa substancji oddziaływujących nieswoiście i swoiście na układ odpornościowy. Dotyczy to szczególnie nazewnictwa związków chemicznych czy biopreparatów regulujących odpowiedź immunologiczną. Przez wiele lat modyfikuje się odpowiedź immunologiczną przede wszystkim w zakresie immunosupresji (immunosupresja farmakologiczna). Kontrowersje dotyczą nomenklatury preparatów regulujących reakcje immunologiczne tzw. immunostymulatorów oraz immunomodulatorów. Immunostymulatory oddziaływują na układ odpornościowy swoiście lub nieswoiście pobudzając humoralne i komórkowe reakcje odpornościowe. Natomiast immunomodulatory wykazują działanie depresyjne bądź stymulujące a rodzaj reakcji jest uzależniony nie tylko od wydolności układu immunologicznego ale również od dawki i czasu oddziaływania preparatu. Przy wzmożonej aktywności układu odpornościowego immunomodulatory mogą działać supresyjnie a w przypadku upośledzonej aktywności korygować reaktywność immunologiczną. Oczywiście żadne z tych określeń w pełni nie uporządkuje problematyki. Immunostymulację wykorzystuje się nie tylko do zwiększenia odporności, upośledzonej z różnych przyczyn, ale również do indukowania czy poprawy nadzoru immunologicznego w chorobach rozrostowych. Celem ułatwienia zrozumienia zagadnień związanych z oceną wpływu różnych ksenobiotyków na układ odpornościowy, w przygotowanym opracowaniu podzieliliśmy treść omawianych zagadnień na dwa rozdziały: pierwszy dotyczący immunosupresyjnego i immunostymulującego oddziaływania ksenobiotyków oraz drugi dotyczący możliwości modulowania odporności po supresji indukowanej ksenobiotykami.
Niniejsze opracowanie powstało dzięki współpracy wielu wybitnych ludzi nauki. Poszczególne doniesienia noszą indywidualną cechę ich twórców stwarzając niekiedy wrażenie pewnej niespójności. Treść poszczególnych opracowań to osobiste przemyślenia i doświadczenie autorów. Każdy autor odpowiada za merytoryczną stronę opracowania, co nie pozwala na integrację wiadomości oraz uniknięcie powtórzeń informacji.
Pragnę bardzo serdecznie podziękować Autorom za trud poniesiony w przygotowaniu doniesień a ich zbiór wydany jako opracowanie książkowe powinno stanowić cenne źródło informacji i przyczynić się do dalszego rozwoju badań w tym zakresie.
Andrzej Krzysztof Siwicki
SPIS TREŚCI
IMMUNOSUPRESJA I IMMUNOSTYMULACJA
A.K. Siwicki, M. Studnicka, M. Morand - Immunotoksykologia porównawcza 11
S. Szmigielski - Oddziaływanie pól radio- i mikrofalowych na układ odpornościowy i komórki immunokompetentne 19
M. K. Janiak - Pobudzający wpływ niskich dawek promieniowania jonizującego na komórki układu odpornościowego 37
P. Kuśnierczyk - Samoistne i indukowane mutacje HLA i czynników transkrypcyjnych regulujących ekspresję genów hla: wpływ na czynność układu odpornościowego 47
J. Żeromski, E. Jeżewska, J. Sikora - Immunosupresyjny wpływ związków niklu na układ odpornościowy człowieka 57
J. Bany, E. Wąsik, A. Kosek, Z.Golińska i in. - Aktywność komórek śledzion u potomstwa myszy otrzymujących w ciąży związki ołowiu 71
J. Stec, M. Reichert, B. Kozaczyńska - Immunotoksyczność kadmu i ołowiu w limfocytach bydła zakażonego BLV 77
D. Bednarek, M. Kondracki - Biopierwiastki a odporność zwierząt 85
P. Kamiński, I. Sokolnicka, J. Bany, E. Barcz i in. - Wpływ salbutamolu podawanego ciężarnym myszom na morfologię narządów limfatycznych ich potomstwa 95
A. Rymuszka, A.K. Siwicki, M.Studnicka, M. Morand - Wpływ związków z grupy pyretroidów i triazyn na aktywność makrofagów i limfocytów - badania in vitro u ryb 103
E. Samorek-Salamonowicz, W. Kozdruń, H. Czekaj - Wpływ wirusów indukujących immunosupresję na system immunologiczny u ptaków 111
M. Fiołka, Piedra J. L. Valverde - Zmiany aktywności bakteriobójczej lizozymu w tkankach i surowicy krwi u kurcząt brojlerów pojonych wodą z dodatkiem azotanu i azotynu potasowego 121
E. Skopińska-Różewska, I. Sokolnicka, D. Kleniewska, Z. Zwolska i in. - Działanie immunotropowe i przeciwdrobnoustrojowe olejków eterycznych 127
T. M. Zielonka - Występowanie antygenu głównego kota w środowisku a choroby alergiczne 137
M. Filewska, E. Skopińska-Różewska,E. Sommer - Wpływ oleju z nasion wiesiołka (EPO) na liczbę i aktywność chemiluminescencyjną granulocytów obojętnochłonnych krwi królików i myszy 147
E. Sommer, E. Skopińska-Różewska, M. Filewska, W. Kupis i in. - Pobudzający wpływ oleju z nasion wiesiołka dziwnego (Oenothera paradoxa) na reakcję skórnej angiogenezy indukowaną u myszy komórkami ludzkich raków płuc 153
IMMUNOMODULACJA
Z. Gliński, M. Chmielewski, J. A. Stark, K. Buczek - Dysfunkcje odporności owada a choroby 161
P. G. Jabłoński, A. Pasztaleniec, J. Jarosz - Możliwość modulowania odporności owadów supresją indukowaną pestycydami owadobójczymi 169
A.K. Siwicki, M. Studnicka, M. Morand, A. Rymuszka i in. - Modulowanie komórkowej i humoralnej odpowiedzi immunologicznej po supresji indukowanej chemoterapeutykami - badania eksperymentalne 175
M. Studnicka, M. Dunier , A.K. Siwicki, M. Morand - Zastosowanie biostymulatorów w korygowaniu reaktywności immunologicznej upośledzonej pestycydami fosforoorganicznymi 187
P. Klein, A.K. Siwicki, M. Morand - Immunomodulujący wpływ dimeru lizozymu (KLP-602) po supresji indukowanej wirusem zakaźnej martwicy trzustki 195
W. Deptuła, B. Tokarz-Deptuła, A. Kęsy i in. - Odporność u królików zakażonych eksperymentalnie wirusem RHD (rabbit haemorrhagic disease) po podaniu rekombinowanego białka TNF-a 207
E. Mierzwińska-Nastalska, E. Skopińska-Różewska, P. Popielarek i in. - Immunosupresja wywołana zakażeniem Candida albicans - próby stosowania immunomodulatorów w badaniach ex vivo 227