Innowacyjne techniki oceny biologicznej i ochrony cennych gatunków ryb hodowlanych i raków - Red. K. Demska-Zakęś, Wyd. IRS i UWM, 2008, s. 206
Spis treści
Przedmowa
Małgorzata Jankun, Konrad Ocalewicz, Paweł Woźnicki, Henryk Kuźmiński, Stefan Dobosz - Manipulacje genomowe u ryb łososiowatych: znaczenie, procedury i diagnostyka rezultatów
Jarosław Król, Krystyna Demska-Zakęś, Piotr Hliwa, Jan Glogowski, Dorota Fopp-Bayat - Podstawy biotechniki rozrodu ryb jesiotrowatych
Dorota Fopp-Bayat - Szacowanie zmienności genetycznej u wybranych gatunków ryb jesiotrowatych
Piotr Hliwa, Krystyna Demska-Zakęś, Jan Glogowski, Jarosław Król, Dorota Fopp-Bayat - Biologia i standardy oceny ikry ryb jesiotrowatych
Jan Glogowski, Jarosław Król, Krystyna Demska-Zakęś, Piotr Hliwa, Grzegorz Dietrich - Biologia i standardy oceny jakości nasienia ryb jesiotrowatych
Krystyna Demska-Zakęś, Jan Glogowski, Jarosław Król, Piotr Hliwa, Beata Cejko - Przechowywanie nasienia ryb jesiotrowatych
Piotr Gomułka - Anestetyki w hodowli ryb jesiotrowatych
Teresa Własow - Profilaktyka w akwakulturze ryb i raków – aspekty prawne, rola służb weterynaryjnych i hodowcy
Teresa Własow - Zagrożenia parazytologiczne w akwakulturze ryb jesiotrowatych
Teresa Własow, Alicja Bernad - Zagrożenia parazytologiczne w akwakulturze raków
Anna M. Wiśniewska - Założenia funkcjonalne komputerowego systemu zarządzania wiedzą – bazy wiedzy rybackiej
Przedmowa
Od wielu lat obserwowany jest drastyczny spadek wielkości połowów ryb oraz stopniowe zanikanie wielu cennych gatunków ichtiofauny. Jednocześnie, wraz z rosnącą siłą nabywczą i świadomością społeczeństwa, coraz częściej preferowany jest zdrowy styl życia. Pod tym pojęciem rozumie się m.in. aktywność fizyczną, umiejętność zwalczania stresu, odpowiednie odżywianie. Nic więc dziwnego, że wzrasta zainteresowanie i popyt na „zdrową żywność”, której źródłem są m.in. produkty akwakultury. Na obecnym etapie rozwoju tej gałęzi gospodarki, niezwykle istotnym elementem jest prawidłowe gospodarowanie stadami tarłowymi ryb. Ma to szczególne znaczenie w odniesieniu do gatunków cennych zarówno z gospodarczego jak i przyrodniczego punktu widzenia, m.in. łososiowatych czy jesiotrowatych. Ryby te ze względu na istotną rolę w ekosystemach wodnych, osiągane rozmiary, a przede wszystkim wyborne walory smakowe mięsa czy kawioru, są obiektem szczególnego zainteresowania hodowców i wędkarzy.
W wyniku nieprawidłowo prowadzonej hodowli często dochodzi do zredukowania zmienności genetycznej stad rozrodczych, a w rezultacie do niekorzystnych następstw związanych z obniżeniem płodności, tempa wzrostu, odporności na choroby czy pogorszenia innych ważnych wskaźników biologicznych. Określenie poziomu zmienności genetycznej stada tarłowego jest możliwe dzięki zastosowaniu analizy markerów molekularnych, szczególnie w odniesieniu do produkowanego materiału zarybieniowego. Wartość biologiczną tego materiału determinuje jakość gamet. Wysoka jakość zapewnia z kolei sukces hodowcy, a w szerszej perspektywie sukces biologiczny, kiedy zabiegom takim podlegają gatunki zagrożone wyginięciem czy objęte programami restytucyjnymi.
W latach 2007-2008 Katedra Ichtiologii UWM w Olsztynie realizowała program innowacyjny w zakresie badań pilotażowych, demonstracji wyników i szkoleń, dotyczących opracowania i wdrażania metod oraz technik oceny biologicznej i ochrony cennych gatunków ryb łososiowatych, jesiotrowatych oraz raków. Projekt był finansowany ze środków UE, w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006”.
W ramach projektu podjęto kilka ważnych zagadnień badawczych, takich jak:
opracowanie procedur wykonywania i weryfikacji efektywności zabiegów manipulacji genomowych jako narzędzia do produkcji bezpiecznego ekologicznie (bezpłodnego) materiału zarybieniowego;
opracowanie procedur bezinwazyjnego diagnozowania płci genetycznej pstrąga tęczowego i źródlanego;
określenie zmienności genetycznej stad ryb jesiotrowatych hodowanych w Polsce;
określenie metod i standardów oceny jakości gamet ryb jesiotrowatych oraz metod ich przechowywania;
opracowanie procedur oceny stanu zdrowotnego ryb jesiotrowatych i raków oraz oceny jakości materiału do zarybień i zaraczeń;
badanie przydatności dostępnych na rynku środków do znieczulenia ogólnego (anestezji) dla ryb jesiotrowatych oraz metod ich aplikowania;
opracowanie systemu zbierania danych z zakresu chowu i hodowli ryb.
Istotnym elementem projektu było również upowszechnianie osiągniętych wyników badań poprzez utworzoną stronę internetową i w trakcie szkoleń, o czym świadczą chociażby opinie Uczestników kursów.
„Organizowany cykl szkoleń dotyczących innowacyjnych technik stosowanych w rybactwie w zakresie hodowli ryb łososiowatych i jesiotrowatych to bardzo dobra propozycja zarówno dla praktyków, jak i adeptów rybactwa. Dają one szansę na nabycie szerokiej wiedzy, jak i na jej wymianę zarówno z prowadzącymi szkolenia jak i z ich uczestnikami. Szkolenie organizowane w ramach Projektu Operacyjnego, dzięki wiedzy osób prowadzących jak i właściwemu doborowi prezentowanej tematyki szkoleń, pozwoliło zapoznać się uczestnikom z szeroką problematyką gospodarki rybackiej. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji kiedy w szkoleniu uczestniczą osoby nie posiadające wiedzy kierunkowo związanej z prezentowaną problematyką. Jednakże sposób doboru tematyki a następnie jej właściwe zaprezentowanie, zarówno na wykładach jak i zajęciach praktycznych, pozwoliły w przystępny sposób przyswoić wiedzę teoretyczną i pogłębić ją umiejętnościami praktycznymi. Ponadto dobór uczestników szkolenia pozwolił na wymianę wiedzy i umiejętności między osobami w różny sposób związanymi z szeroko rozumianym rybactwem. Ma to olbrzymie znaczenie w sytuacji kiedy gospodarka rybacka jest realizowana na wielu płaszczyznach i wymaga współpracy pomiędzy osobami reprezentującymi różne dziedziny nauki, praktykami użytkującymi wody śródlądowe oraz administracją publiczną”.
Niniejsza książka ma służyć popularyzacji wiedzy dotyczącej możliwości stosowania innowacyjnych metod ochrony cennych gatunków ryb hodowlanych i raków oraz wprowadzania przyjaznych środowisku technologii i technik produkcji. Jest ona odpowiedzią na duże zainteresowanie problematyką badań pilotażowych przeprowadzonych w ramach projektu i przedstawioną w trakcie szkoleń. Mamy nadzieję, że trafiając do szerokiego kręgu osób związanych z rybactwem i ochroną środowiska książka ta przyczyni się do wdrożenia nowoczesnych technologii do praktyki rybackiej w Polsce.
Krystyna Demska-Zakęś
i uczestnicy szkoleń - Małgorzata Kasperek-Kawałek, Robert Stabiński