Obszar badań
Zasadniczym celem badań Zakładu Bioekonomiki Rybactwa jest stała identyfikacja i monitorowanie najważniejszych czynników determinujących funkcjonowanie i rozwój rybactwa w Polsce. Podstawą jego realizacji jest coroczna analiza informacji uzyskanych od reprezentatywnej próby podmiotów uprawnionych do rybackiego użytkowania jezior i największych zbiorników zaporowych w Polsce pod kątem wielkości odłowów ryb towarowych, wielkości, struktury i wartości zarybień, sytuacji ekonomiczno-finansowej, zatrudnienia oraz uwarunkowań prowadzenia gospodarki rybackiej w aspekcie utrzymania jego zrównoważonego rozwoju. Periodycznie (w ostatnim czasie w latach 2021 i 2022) prowadzone są badania sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw karpiowych i ośrodków hodowli pstrąga tęczowego. Od 2004 roku prowadzony jest monitoring stanu śródlądowej gospodarki rybackiej przy użyciu kwestionariuszy statystycznych RRW-23 w ramach Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej. Odrębnym obszarem badawczym jest wędkarstwo – jego znacznie społeczne, ekonomiczne i ekologiczne, oraz wpływ na prowadzoną gospodarkę rybacką. W prowadzonych przez Zakład badaniach można wyodrębnić następujące podstawowe zadania: określenie wielkości i struktury odłowów gospodarczych, wielkości, struktury gatunkowej i sortymentowej oraz wartości zarybień, ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw rybackich, określenie wielkości presji i odłowów wędkarskich z jezior, rzek i zbiorników zaporowych, badanie cen ryb towarowych i materiału zarybieniowego, badania ważnych aspektów (np. paszowych) funkcjonowania i rozwoju zrównoważonej akwakultury. Wyniki badań są corocznie prezentowane na organizowanych przez Zakład Krajowych Konferencjach Rybackich Użytkowników Jezior, Rzek i Zbiorników Zaporowych. Do roku 2022 zostało zorganizowanych 26 konferencji, w których brali udział menedżerowie i właściciele gospodarstw rybackich, Polskiego Związku Wędkarskiego, przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, regionalnych zarządów gospodarki wodnej, parków narodowych, urzędów wojewódzkich i marszałkowskich, placówek naukowych i uczelni.
Projekty i umowy z podmiotami w 2021 roku
Zadania realizowane na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi:
- Umowa Nr BDG.zp.23.1.26.2021 Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w zakresie badania statystycznego z zakresu rybactwa Śródlądowego za 2020 rok, przewidzianego w Programie Badań Statystycznych Statystyki Publicznej. Na podstawie tej umowy Zakłąd Bioekonomiki Rybactwa wspólnie z Zakładem Rybactwa Stawowego wykonali 3 zadania: 1) sporządzenie opracowania dotyczącego powierzchni stawów rybnych oraz ilości ryb wyprodukowanych w stawach rybnych i innych urządzeniach służących do chowu lub hodowli na podstawie danych ze sprawozdań RRW-22; 2) sporządzenie opracowania dotyczącego gospodarki rybackiej prowadzonej w publicznych śródlądowych wodach powierzchniowych płynących na podstawie danych ze sprawozdań RRW-23 zebranych w ramach programu badań statystycznych statystyki publicznej za rok 2020; 3) sporządzenia na szablonach Eurostatu raportów za 2020 r. dotyczących produkcji akwakultury, produkcji ikry ryb przeznaczonej do spożycia, produkcji wylęgarni i podchowalni, struktury sektora akwakultury. Kierownik prof. dr hab. Arkadiusz Wołos.
- Zarybianie polskich obszarów morskich w roku 2021 na podstawie umowy zawartej pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Instytutem Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w dniu 28 maja 2021 r. w Warszawie (Nr umowy RYB.rś.953.4.2021). Zakład Bioekonomiki Rybactwa kierował zadaniem i wykonał opracowanie pt.: „Ekonomiczność zarybień troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta L.) oraz ekonomiczne, waloryzacyjne i motywacyjne aspekty wędkarstwa trociowego i łososiowego w kontekście celowości kompleksowego podejścia do oceny efektywności zarybień”. Kierownik dr inż. Tomasz Czerwiński
- Opracowanie wykonane w ramach Umowy nr 147/21 pomiędzy Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi a Instytutem Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie pn. „Analiza obszaru rybackiego w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybołówstwa i Akwakultury na lata 2021-2027”. Na podstawie danych z kwestionariuszy RRW 22 i 23 opracowano i obliczono wskaźniki rybackości dla poszczególnych województw. Analiza ta będzie wykorzystana do alokacji środków z programów operacyjnych. Autorzy dr Leszek Myszkowski i dr inż. Tomasz Czerwiński
Umowy z innymi podmiotami:
- Umowa nr 29/2019/F na realizację projektu "Monitoring ichtiofauny jeziornej w latach 2019-2021 na potrzeby oceny stanu lub potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych", w ramach umowy z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska. Wykonawcy z ZBR prof. dr hab. Arkadiusz Wołos i dr inż. Hanna Draszkiewicz-Mioduszewska realizowali zadania – uzyskanie danych o odłowach ryb w gospodarstwach rybackich i przygotowanie zestawień tabelarycznych z odłowami ryb w wybranych jeziorach do późniejszej oceny stanu ichtiofauny i stanu ekologicznego jezior przy zastosowaniu metody LFI+. Kierownik projektu dr inż. Dariusz Ulikowski.
- Umowa z ARiMR o dofinansowanie nr 00001-6520.3-OR1100001/19 operacji pn.: „Zmniejszenie negatywnego wpływu rybactwa śródlądowego na środowisko wodne poprzez innowacyjne zagospodarowanie małocennych gatunków ryb” w ramach działania 1.3 Innowacje związane z ochroną żywych zasobów morza, o których mowa w art. 39 art. 44 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 508/2014, w ramach Priorytetu 1. Promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy, realizowanego przez konsorcjum Morskiego Instytutu Rybackiego – PIB (lider projektu) i Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza. Kierownik projektu z ramienia IRS prof. dr hab. Arkadiusz Wołos.
- Umowa nr 00003-6520.16-OR1500001/19 z ARiMR o dofinansowanie operacji pn. „Promowanie wiedzy o zrównoważonej gospodarce wspierającej użytkowników wód śródlądowych” w ramach działania 1.3 Innowacje związane z ochroną żywych zasobów morza, o których mowa w art. 39 art. 44 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 508/2014, w ramach Priorytetu 1. Promowanie rybołówstwa zrównoważonego środowiskowo, zasobooszczędnego, innowacyjnego, konkurencyjnego i opartego na wiedzy, realizowanego przez konsorcjum Związku Producentów Ryb – Organizacji Producentów (lider projektu) i Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza. W ramach tej umowy w 2021 roku wydano monografię „Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne i środowiskowe” (red. A. Kowalska i A. Wołos, 14 rozdziałów, Wyd. IRS: 179 s.). W dniach 20-22 października Zakład zorganizował XXV Krajową Konferencję Rybackich Użytkowników Jezior, Rzek i Zbiorników Zaporowych w Hotelu Zamek Gniew. W trakcie konferencji przedstawiona została prezentacja „25 lat Konferencji” oraz 16 referatów plenarnych, w tym 7 autorstwa lub współautorstwa pracowników Zakładu Bioekonomiki Rybactwa Kierownik projektu dr. inż. Tomasz Czerwiński
- Projekt PO „Rybactwo i Morze ”Nr 00001-6520.1-OR1400001/18/19 pt. „Monitoring zasobów i zarybianie dorzecza Odry i Wisły węgorzem europejskim Anguilla anguilla (L.) w ramach opracowania i wdrażania środków ochrony i współpracy regionalnej”. Wykonano zadanie określenia wielkości i charakterystyki odłowów i zarybień węgorzem w 2020 roku. Koordynator zadania dr inż. Maciej Mickiewicz.
- Umowy zawarte z Urzędem Morskim w Szczecinie na wykonanie zadania „Zarybianie kompensacyjne wód Zalewu Szczecińskiego”. Koordynator zadania dr. inż. Tomasz Czerwiński.
Publikacje naukowe w latach 2021-2022:
Kapusta A., Bogacka-Kapusta E., Wołos A. 2020 – Fish and Fisheries in the Lakes of Northeastern Poland – In: Polish River Basins and lakes – Part II. Biological Status and Water Management (Eds.) E. Korzeniewska, M. Harnisz, Springer, Cham, Switzerland: 239-249.
Kowalska A., Małaczewska J. 2020 - Effect of dietary resveratrol on cell-mediated immunity and hepatocyte morphometry in the model organism medaka (Oryzias latipes Temminck & Schlegel) - Fisheries and Aquatic Life 28, 33-38.
Kowalska A., Kamaszewski M., Czarnowska-Kujawska M., Podlasz P., Kowalski R.K. 2020 Dietary ARA Improves COX Activity in Broodstock and Offspring Survival Fitness of Model Organism (Medaka Oryzias latipes) - Animals 10(11), 2174; https://doi.org/10.3390/ani10112174.
Mickiewicz M., Wołos A., Trella M. 2020 – Human dimensions: the fishery guards versus illegal fishermen in three regions of Central Eastern Europe - Fisheries & Aquatic Life 28 1: 39-47.
Mickiewicz M., Wołos A., Trella M. 2020 – Characteristics of illegal inland fishing according to the opinions of Polish fisheries guars – Fisheries & Aquatic Life 28 2: 125-132.
Mickiewicz M. 2020 – Porównanie wielkości i wartości zarybień jezior w latach 2018 i 2019 - W: Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2019 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, prawne i środowiskowe (red.) A. Wołos, M. Mickiewicz, Wyd. IRS, Olsztyn: 33- 43.
Wołos A. 2020 - Wielkość i charakterystyka jeziorowej produkcji rybackiej w 2020 roku – W: Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2019 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, prawne i środowiskowe (red.) A. Wołos, M. Mickiewicz, Wyd. IRS, Olsztyn: 9-18.
Wołos A., Mickiewicz M. 2020 – Sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów uprawnionych do rybackiego użytkowania jezior w 2019 roku - W: Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2018 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, prawne i środowiskowe (red.) A. Wołos, M. Mickiewicz, Wyd. IRS, Olsztyn: 21-31.
Arlinghaus R., Aas Ø., Alós J., Arismendi I., Bower S., Carle S., Czarkowski T., Freire K. M. F., Hu J., Hunt L., Lyach R., Kapusta A., Salmi P., Schwab A., Tsuboi J., Trella M., McPhee D., Potts W., Wołos A., Yang Z. 2021. Global participation in and public attitudes towards recreational fishing: international perspectives and developments. Reviews in Fisheries Science and Aquaculture 29 (1): 58-95. https://doi.org/10.1080/23308249.2020.1782340
Cejko B.I., Kowalska A. 2021. Optymalizacja rozrodu szczupaka. Część I. Jakość ikry oraz innowacje w rozrodzie. W: D. Kucharczyk, K. Targońska (red.) Nowoczesna akwakultura. Wybrane elementy rozrodu podchowu i dobrostanu ryb z wykorzystaniem RAS. Wyd. UWM: 51-66.
Cejko B.I., Kowalska A. 2021. Optymalizacja rozrodu szczupaka. Część II. Jakość nasienia oraz konfekcjonowanie gamet. W: D. Kucharczyk, K. Targońska (red.) Nowoczesna akwakultura. Wybrane elementy rozrodu podchowu i dobrostanu ryb z wykorzystaniem RAS Wyd. UWM: 57-82.
Czarkowski T. K., Wołos A., Kapusta A. 2021. Socio-economic portrait of Polish anglers: implications for recreational fisheries management in freshwater bodies. Aquatic Living Resources 34. DOI 10.1051/alr/2021018.
Kowalska A. 2021. Sztuka nęcenia – karmienie ekosystemów wodnych. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 89-98.
Kucharczyk D., Malinovskyi O., Nowosad J., Kowalska A., Cejko B.I. 2021. Comparison of responses to artificial spawning of ruffe (Gymnocephalus cernua) specimens captured from their natural habitat to those produced in cultured conditions. Animal Reproduction Science 225: 106684.
Lirski A., Wołos A., Czerwiński T. 2021. Sytuacja ekonomiczno-finansowa rybactwa śródlądowego w 2020 roku. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 55-76.
Mickiewicz M. 2021. Porównanie zarybień jezior w latach 2019 i 2020. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 33-42.
Trella M., Wołos A. 2021. Size and selected characteristics of northern pike (Esox lucius L.) commercial and angling catches in Polish inland waters over the long term. Fisheries & Aquatic Life 29: 108-123. DOI 10.2478/aopf-2021-0013.
Trella M., Wołos A. 2021. The perception of the issue of spawner harvesting in lakes by the owners and managers of the entities authorised to commercial and recreational fisheries management. Fisheries and Aquatic Life 29: 135-147. DOI 10.2478/aopf-2021-0015.
Trella M., Wołos A. 2021. Opinions of owners and managers of fishing entities in Central and Eastern Europe on the impact of climate change on lake fisheries management. Fisheries & Aquatic Life 29: 189-201. DOI 10.2478/aopf-2021-0021.
Trella M., Wołos A. 2021. Wielkość i wartość odłowów rybackich oraz zarybień szczupakiem (Esox lucius L.) wód obwodów rybackich w latach 2005-2019. W: Z. Zakęś, K. Demska-Zakęś (red) Akwakultura jako narzędzie ochrony ichtiofauny. Wyd. IRS: 175-189.
Trella M., Wołos A. 2021. Ocena efektywności zarybień szczupakiem (Esox lucius L.) na przykładzie wybranych zbiorników zaporowych południowej Polski. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 43-54.
Trella M., Wołos A. 2021. Charakterystyka presji i połowów wędkarskich w jeziorach użytkowanych przez gospodarstwa rybackie w 2020 roku. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 77-88.
Wołos A., Draszkiewicz-Mioduszewska H. 2021. Wielkość i charakterystyka jeziorowej produkcji rybackiej w 2020 roku. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 9-18.
Wołos A., Czerwiński T., Mickiewicz M. 2021. Sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów uprawnionych do rybackiego użytkowania jezior w 2020 roku. W: A. Kowalska, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2020 roku w świetle uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i środowiskowych. Wyd. IRS: 19-32.
Wołos A., Draszkiewicz-Mioduszewska H. 2022. Wielkość i charakterystyka jeziorowej produkcji rybackiej w 2021 roku. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Wołos A., Czerwiński T., Mickiewicz M. 2022. Sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotów uprawnionych do rybackiego użytkowania jezior w 2021 roku. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Lirski A., Wołos A., Czerwiński T. 2022. Sytuacja ekonomiczno-finansowa rybactwa oeródlądowego w 2021 roku. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Mickiewicz M. 2022. Zarybienia jezior w 2021 roku i ich porównanie z rokiem 2020. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Trella M. 2022. Problematyka odłowu tarlaków ryb w jeziorach w opiniach właścicieli i menedżerów podmiotów uprawnionych do rybackiego i wędkarskiego użytkowania wód. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Cejko A. 2022. Kontrola ekosystemów wodnych – zarybienia oraz zagrożenia dla bioróżnorodności. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Trella M., Wołos A. 2022. Presja i połowy wędkarskie w jeziorach użytkowanych przez gospodarstwa rybackie w 2021 roku. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS:
Trella M., Wołos A. 2022. Zmiany klimatyczne i ich wpływ na gospodarkę rybacką i wędkarską prowadzoną w zbiornikach zaporowych. W: A. Cejko, A. Wołos (red.) Działalność podmiotów rybackich i wędkarskich w 2021 roku. Uwarunkowania gospodarcze, ekonomiczne, środowiskowe i klimatyczne. Wyd. IRS: